The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Nexta Dsigsn, 2020-11-13 03:06:27

ประวัติศาสตร์ชุมชุน โดยรอบพื้นที่มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช

รายงานประวัติศาสตร์ชุมชน บรู้ฟ 6

Keywords: ประวัติศาสตร์ชม

มหาวิทิ ยาลััยนวมิินทราธิิราช
กรุุงเทพมหานคร

พฤศจิกิ ายน 2563

กิิตติกิ รรมประกาศ

มหาวิทิ ยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช ให้ค้ วามสำ�ำ คัญั กับั เรื่อ�่ งราวทางประวัตั ิศิ าสตร์ข์ องชุมุ ชนโดยรอบ
มหาวิิทยาลััยมาตลอด ทั้้�งนี้�้เพื่่�อการบููรณาการกัับการเรีียนการสอนของมหาวิิทยาลััยที่่�นัักศึึกษา
จะได้้เรีียนรู้�ภููมิิหลัังและความเป็็นมาของพื้้�นที่่�ที่่�มหาวิิทยาลััยตั้้�งอยู่� อัันจะทำ�ำ ให้้เข้้าใจเรื่่�องราวใน
บริบิ ทของชุุมชนมากขึ้้�น โดยเรีียนรู้�ผ่่านการเล่่าเรื่อ�่ งประวัตั ิิศาสตร์์ชุมุ ชน ซึ่่�งจะเป็น็ ประโยชน์ต์ ่่อ
ตัวั นัักศึึกษาที่่�จะไปใช้ใ้ นการดำ�ำ รงตนและการทำำ�งานในอนาคต

ความสำ�ำ เร็็จของการจััดทำ�ำ รายงานฉบัับนี้้�ได้้รัับความร่่วมมืือจากหลายส่่วน ได้้แก่่ คณะ
กรรมการจัดั ทำ�ำ ข้อ้ มูลู ด้า้ นประวัตั ิศิ าสตร์ใ์ นเขตพื้้น� ที่่ส� ามเสนโดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช
ตัวั แทนชุมุ ชนทั้้ง� 8 ชุมุ ชนโดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั ที่่ไ� ด้ใ้ ห้ข้ ้อ้ มูลู หลักั ฐาน รวมทั้้ง� เอกสารสำ�ำ คัญั ทาง
ประวััติิศาสตร์์ และเจ้้าหน้้าที่่�ของวิิทยาลััยพััฒนามหานครทุุกท่่านที่่�ได้้ช่่วยเหลืือในการจััดทำ�ำ
รายงานจนสำ�ำ เร็็จลุลุ ่่วงไปได้ด้ ้้วยดีี
คณะผู้้�จััดทำำ�รายงานขอขอบคุุณทุุกๆ ท่่านที่่�ได้้กล่่าวถึึงและมิิได้้กล่่าวถึึงในที่่�นี้�้ และที่่�สำ�ำ คััญ
คืือรองศาสตราจารย์์อนัันต์์ มโนมััยพิบิ ููลย์์ อธิิการบดีีมหาวิทิ ยาลััยนวมิินทราธิิราช ที่่ไ� ด้้สนับั สนุุน
ผลัักดัันและเป็น็ กำ�ำ ลังั ใจให้ก้ ารทำำ�งานสำำ�เร็็จไปด้้วยดีี ขอขอบพระคุุณมา ณ โอกาสนี้้�

คณะผู้�รวบรวมเรีียบเรีียงประวััติิศาสตร์์ชุุมชน
13 พฤศจิิกายน 2563

สารบััญ

บทที่่� 1 บทนำำ� 1

บทที่่� 2 สมััยสุุโขทััย
(พ.ศ. 1780 – 1921) 7
บทที่่� 3 สมััยกรุุงศรีีอยุธุ ยา
(พ.ศ. 1893 – 2310) 9

3.1 สมััยอยุุธยาตอนต้้น

(พ.ศ. 1893 – 1991) 11

3.2 สมััยอยุธุ ยาตอนกลาง

(พ.ศ. 1991 – 2231) 12

3.3 สมััยกรุงุ ศรีอี ยุุธยา

ตอนปลาย

(พ.ศ. 2231–2310) 22

23 บทที่่� 4 สมัยั กรุุงธนบุุรีี (พ.ศ. 2310 – 2325)

27 บทที่่� 5 สมััยกรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์ (พ.ศ. 2325 – 2468)
29 5.1 สมัยั รัชั กาลที่่� 1 - 3 (พ.ศ. 2325 – 2394)
44 5.2 สมัยั รัชั กาลที่่� 4 – 5 (พ.ศ. 2394 – 2453)
55 5.3 สมัยั รััชกาลที่่� 6 (พ.ศ. 2453 – 2468)

63 บทที่่� 6 บทส่่งท้้าย
บรรณานุุกรม
ตัวั แทนชุุมชนที่่�ให้ข้ ้อ้ มูลู
รายชื่�่อคณะทำ�ำ งานจััดทำ�ำ ข้้อมููลด้า้ นประวัตั ิศิ าสตร์์ในเขตพื้้น� ที่่�
สามเสน โดยรอบมหาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช
คณะผู้้�รวบรวมเรีียบเรีียงประวัตั ิศิ าสตร์์

ที่่�มา : สำำ�นัักผังั เมืือง กรุุงเทพมหานคร

หมายเหตุุ : มหาวิทิ ยาลััยนวมิินทราธิริ าช

1 = วัดั โบสถ์ส์ ามเสน 2 = วััดสมอราย (วััดราชาธิิวาสในปััจจุบุ ันั )
3 = วัดั ส้ม้ เกลี้ย� ง (วััดราชผาติิการามในปัจั จุุบััน) 4 = วัดั สมอแครง (วัดั เทวราชกุุญชรในปัจั จุบุ ันั )
5 = วััดมะขวิดิ (วัดั ประสาทบุญุ ญาวาสในปััจจุบุ ััน) 6 = วััดคอนเซ็็ปชััญ
7 = ศาลเจ้้าแม่่ทับั ทิิม 8 = คลองสามเสน
9 = คลองผดุุงกรุุงเกษม 10 = ถนนสามเสน
11 = ถนนซางฮี้�้ (ถนนราชวิถิ ีีในปััจจุบุ ันั ) 12 = ถนนดวงเดืือน (ถนนสุโุ ขทััยในปัจั จุบุ ันั )
13 = ถนนขาว 14 = ถนนสัังคโลก
15 = สะพานนายอากรเต็ง็ (สะพานกิมิ เซ่่งหลี ี หรืือสะพานโสภณในปััจจุุบันั ) 16 = สะพานเทเวศรนฤมิิตร
17 = สะพานซัังฮี้�้ (สะพานกรุุงธนในปััจจุบุ ันั ) 18 = วัังสวนดุุสิติ
1 9 = วังั สามเสน 20 = หิมิ พานต์์ปาร์์ค หรืือ ปาร์ค์ สามเสน
21 = โรงเรียี นเซนต์์คาเบรียี ล (วชิิรพยาบาลในปััจจุุบััน)
22 = โรงเรียี นเซนต์์ฟรังั ซีสี ซาเวีียร์ค์ อนแวนต์์

สถานที่ส�่ ำำคัญั ทางประวัตั ิศิ าสตร์โ์ ดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั



บทที่�่ 1

บทนำ�ำ

พื้้น� ที่่โ� ดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าชเป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ของแขวงวชิริ พยาบาล เขตดุสุ ิติ กรุงุ เทพมหานคร อยู่�ในเขต
กรุุงเทพมหานครชั้้�นในที่่�มีีประวััติิศาสตร์์และความเป็็นมา
ยาวนานควบคู่ �ไปกัับเมืืองบางกอก ที่่�มีีการกล่่าวขานและมีี
หลัักฐานที่่�ชััดเจนมาตั้้�งแต่่ปลายสมััยกรุุงศรีีอยุุธยาเป็็น
ราชธานี ี พื้้น� ที่่ด� ังั กล่า่ วมีปี ระชาชนคนไทยและมีชี าวต่า่ งชาติิ
ที่่�เข้้ามาอยู่�อาศััยทำ�ำ การค้้าขาย เจริิญสััมพัันธไมตรีีกัับชาว
สยามรุ่่�นแล้้วรุ่่�นเล่่า ส่่งต่่อความสััมพัันธ์์ทางมานุุษยวิิทยา
และการพััฒนาชุุมชนเมืืองมาเป็็นลำำ�ดัับ ในพื้้�นที่่�ดัังกล่่าว
มีีโบราณสถานมากมายทั้้�งที่่�เป็็นสถานที่่�ทางศาสนาและ
พฤติิกรรมสัังคม อาทิิ วัดั ทางศาสนาพุุทธ โบสถ์ค์ ริิสต์แ์ ละ
ศาลเจ้า้ ของชาวจีีน เป็็นต้้น มีีชุุมชนต่่างชาติิอาศัยั อยู่่�หลาย
กลุ่่�มและมีีประวััติิความเป็็นมาที่่�แตกต่่าง น่่าสนใจเรีียนรู้้�
และส่่งต่่อแก่่อนุุชนรุ่่�นหลังั ต่่อไป

6

ก ารจััดทำ�ำ หนัังสืือประวััติิศาสตร์์ชุุมชนโดยรอบมหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราชเล่่มนี้้�

เกิิดจากดำำ�ริิของรองศาสตราจารย์์ อนัันต์์ มโนมััยพิิบููลย์์ อธิิการบดีีมหาวิิทยาลััย
นวมิินทราธิิราช ประธานคณะกรรมการบริิการวิิชาการแก่่สัังคม ด้้าน Non-Health
(พหุุวััฒนธรรม) ของมหาวิิทยาลััย ที่่�ต้้องการให้้มีีการรวบรวมและเรีียบเรีียงเรื่่�องราวทาง
ประวัตั ิศิ าสตร์ข์ องชุมุ ชนโดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั ไว้เ้ พื่อ�่ เป็น็ หลักั ฐานการศึึกษาให้ก้ ับั บุคุ ลากรและ
นัักศึึกษาของมหาวิิทยาลััย ตลอดจนประชาชนในชุุมชนโดยรอบได้้ศึึกษาเรีียนรู้้�และทราบถึึง
ที่่�มาของสถานที่่�ต่่าง ๆ ในชุุมชนและประวััติิความเป็็นมาของชุุมชนอีีกด้้วย อัันจะเป็็นการ
ส่่งเสริิมการเรีียนรู้้�และนำ�ำ ข้้อมููลดัังกล่่าวมาใช้้ประโยชน์์ในการพััฒนามหาวิิทยาลััยควบคู่�ไปกัับ
การพััฒนาชุมุ ชนไปด้้วยกััน
การรวบรวมข้อ้ มูลู ทางประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชน ได้ร้ ับั ความอนุเุ คราะห์จ์ ากท่า่ นอธิกิ ารบดีี
มหาวิทิ ยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช ที่่ไ� ด้ส้ ่ง่ เอกสารสำำ�คัญั ทางประวัตั ิศิ าสตร์ห์ ลายเล่ม่ เพื่อ่� การค้น้ คว้า้
นอกนั้้�นคณะผู้�้จััดทำำ�รายงานยัังได้้ค้้นคว้้าเอกสารประวััติิศาสตร์์จากแหล่่งข้้อมููลที่่�สำำ�คััญ อาทิิ
ราชพงศาวดารสมัยั ต่่าง ๆ ตั้้�งแต่ส่ มัยั อยุธุ ยา ธนบุรุ ีี และรัตั นโกสินิ ทร์์ รวมทั้้�งเอกสารภาพถ่า่ ย
ต่า่ ง ๆ จากสำำ�นักั หอจดหมายเหตุแุ ห่ง่ ชาติิ เพื่อ�่ ประกอบการลำ�ำ ดับั เหตุกุ ารณ์ท์ างประวัตั ิศิ าสตร์์
เป็น็ ไปอย่า่ งถูกู ต้อ้ งและใกล้เ้ คียี งกับั สิ่ง� ที่่เ� กิดิ ขึ้น� โดยมีกี ารสอบย้อ้ นข้อ้ มูลู โดยการลงพื้้น� ที่่ส� ำำ�รวจ
หลักั ฐานเชิิงประจัักษ์ท์ ี่่พ� อจะปรากฏให้เ้ ห็น็ อาทิิ โบสถวััดโบสถ์ส์ ามเสน โบสถ์ว์ ััดคอนเซ็ป็ ชััญ
ชุมุ ชนบ้า้ นเขมร บ้้านญวนสามเสน เป็น็ ต้น้ รวมทั้้�งการสอบถามประชาชนในชุุมชนที่่�สามารถ
ให้้ข้อ้ มูลู เพิ่่�มเติมิ โดยเฉพาะจากผู้อ้� าวุโุ สในชุุมชน
ชุุมชนโดยรอบมหาวิิทยาลััยมีีหลายชุุมชนที่่�มีีประวััติิมาตั้้�งแต่่สมััยอยุุธยาตอนปลาย
สมััยสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราช โดยเฉพาะการปรากฏหลัักฐานชััดเจนที่่�กล่่าวถึึงชุุมชนหรืือ
หมู่่�บ้า้ นนักั สอนศาสนาคริสิ ต์ ์ นิกิ ายเยซูอู ิติ ของวัดั คอนเซ็ป็ ชัญั (Immaculée Conception) ที่่�
มีชี าวโปรตุเุ กสและชาวฝรั่ง� เศสอาศัยั อยู่่�รวมกันั รวมถึึงชาวเขมรและชาวญวนที่่เ� ข้า้ มาตั้้ง� ถิ่น� ฐาน
ตามลำำ�ดัับ นอกจากนั้้�นยัังมีีชุุมชนชาวจีีนแต้้จิ๋�วและไหหลำ�ำ มาตั้้�งถิ่�นฐานตามริิมฝั่่�งแม่่น้ำ��ำ
เจ้้าพระยาเพื่่�อทำำ�การค้้าขายกัับชาวสยามที่่�อาศััยอยู่ �บริิเวณนี้้� ดัังนั้้�นจะเห็็นความหลากหลาย
ของเชื้ �อชาติิที่่�เข้้ามาเกี่ �ยวข้้องกัับพื้้�นที่่�โดยรอบมหาวิิทยาลััยที่่�มีีความเป็็นอยู่ �และอาศััยอยู่่�ร่วม
กัันมายาวนานได้้หล่่อหลอมวิิถีีชีีวิิตให้้กลมกลืืนกัับบริิบทของความหลากหลายแบบพหุุ
วััฒนธรรมในพื้้น� ที่่�พร้้อมที่่�จะส่่งต่่อให้้คนรุ่่�นต่่อ ๆ ไปเพื่�่อเป็็นเอกสารข้้อมููลทางประวััติิศาสตร์์
ชุุมชนประกอบการเรียี นรู้้�และการพััฒนาชุุมชนต่่อไป

2ประวัตั ิิศาสตร์ช์ ุุมชุุน โดยรอบพื้�น้ ที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

ประวััติิศาสตร์์ชุมุ ชนโดยรอบมหาวิทิ ยาลััย

พื้้�นที่่โ� ดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั สันั นิษิ ฐานว่า่ มีกี ารตั้้ง� ถิ่�นฐานชุมุ ชนมาอย่่างน้อ้ ย 800 ปีที ี่่�
ใกล้้เคีียงกัับสมััยสุุโขทััยเป็็นราชธานีี ด้้วยลัักษณะที่่�ตั้ �งอยู่่�ริิมฝั่่�งแม่่น้ำ�ำ�เจ้้าพระยาที่่�ถืือว่่าเป็็น

แม่่น้ำำ��สายหลัักของดิินแดนสุุวรรณภููมิิที่่�อุุดมสมบููรณ์์ไปด้้วยข้้าวปลาอาหารของบริิเวณนี้้�
ประกอบกัับการค้้าขายทางเรืือกัับชาวต่่างชาติิโดยเฉพาะชาวจีีนหรืือการเผยแผ่่พุุทธ
ศาสนาจากศรีลี ังั กาและอินิ เดียี พื้้น� ที่่น�ี้้อ� าจจะเป็น็ ทางผ่า่ นไปสู่�เมืืองสำ�ำ คัญั ๆ ด้า้ นเหนืือน้ำ��ำ
เช่่น สุุโขทัยั พิิษณุุโลก อยุธุ ยา สุพุ รรณบุุรีี ลพบุุรีี เป็็นต้น้ ดัังนั้้น� เพื่่�อให้้การเรียี บเรีียง
ประวัตั ิศิ าสตร์เ์ ป็น็ ไปอย่า่ งเป็น็ ระบบ จึึงได้แ้ บ่ง่ ช่ว่ งเหตุกุ ารณ์ท์ างประวัตั ิศิ าสตร์ข์ องการ
เปลี่�ยนแปลงของพื้้�นที่่�นี้้�ออกเป็็น 6 ช่่วงเวลา ตั้้�งแต่่สมััยสุุโขทััยเป็็นราชธานีีไปจนถึึง
สมััยกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ร์ ัชั กาลที่่� 6 (พ.ศ. 2453 – 2468) ได้แ้ ก่่

1) สมััยสุุโขทัยั (พ.ศ. 1780 – พ.ศ. 1921)
2) สมัยั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา (พ.ศ. 1893 – พ.ศ. 2310)
3) สมััยกรุงุ ธนบุุรีี (พ.ศ. 2310 – 2325)
4) สมัยั กรุงุ รััตนโกสิินทร์์ รัชั กาลที่่� 1 – 3 (พ.ศ. 2325 – พ.ศ. 2394)
5) สมัยั กรุุงรัตั นโกสิินทร์์ รััชกาลที่่� 4 – 5 (พ.ศ. 2394 – พ.ศ. 2453)
6) สมัยั กรุุงรััตนโกสิินทร์์ รัชั กาลที่่� 6 (พ.ศ. 2453 – พ.ศ. 2468)

3 ประวััติศิ าสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้�น้ ที่�ม่ หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช

1780 – 1921

สมัยั สุโุ ขทัยั (พ.ศ. 1780 – พ.ศ. 1921)

ก่่อนช่่วงเวลาดัังกล่่าว สัันนิิษฐานว่่าชุุมชนเป็็นหมู่่�บ้้านเล็็ก ๆ ที่่�อยู่่�ริมแม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยาในสมััยทวารวดีี
และต่อ่ มาถูกู ยึึดครองโดยขอมโบราณทั่่ว� ดินิ แดนลุ่่�มน้ำ��ำ เจ้า้ พระยา และเมื่อ�่ การเสื่อ�่ มของอาณาจักั รขอมโบราณ
กัับการรุ่่�งเรืืองของกรุุงสุโุ ขทััยแห่่งราชวงศ์์พระร่ว่ งซึ่่�งมีหี ลัักฐานของชุุมชนอยู่่�บ้า้ ง

1893 – 2310

สมัยั กรุงุ ศรีีอยุธุ ยา (พ.ศ. 1893 – พ.ศ. 2310)

เป็็นช่่วงเวลาที่่�เกี่�ยวข้้องกัับพื้้�นที่่�ที่่�มีีมาตั้้�งแต่่สมััยสุุโขทััยเป็็นราชธานีีมาตามลำำ�ดัับ จนมาถึึงสมััยอยุุธยา
ก่่อนสมััยสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราชที่่�มีีเรื่่�องเล่่าที่่�เกี่�ยวข้้องกัับหลวงปู่่�ทวด (พ.ศ. 2125 – พ.ศ. 2225)
มาแวะพัักปัักกลดที่่�วััดประสาทบุุญญาวาสก่่อนเดิินทางไปศึึกษาพระธรรมวิินััยที่่�กรุุงศรีีอยุุธยา และมีีชุุมชน
อยู่่�ริิมแม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยารวมถึึงคลองสามเสนที่่�ปรากฏในบทกวีีของสุุนทรภู่่� เรื่�่องนิิราศพระบาทว่่ามีีชุุมชน
สามเสนตั้้�งแต่่กรุุงศรีีอยุุธยาแล้้ว สมััยสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราชไปถึึงสิ้�นกรุุงศรีีอยุุธยา (ราว พ.ศ.
2199 – พ.ศ. 2310) เป็็นช่่วงเวลาที่่�เริ่�มมีีหลัักฐานทางประวัตั ิิศาสตร์ช์ ััดเจนเกี่�ยวกัับพื้้�นที่่ช� ุุมชนโดยรอบ
มหาวิิทยาลััยมากขึ้�น โดยการปรากฏขึ้�นของวััดคอนเซ็็ปชััญของบาทหลวงคาทอลิิคนิิกายเยซููอิิต
พระสัังฆราชหลุยุ ส์์ลาโนเจ้้าอาวาสวััดคอนเซ็็ปชัญั องค์์แรก

2310 – 2325

สมัยั กรุงุ ธนบุรุ ีี (พ.ศ. 2310 – พ.ศ. 2325)

เป็น็ ช่ว่ งเวลาการเปลี่ย� นแปลงบ้า้ นเมืืองภายหลังั การเสียี กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาและเริ่ม� กรุงุ ธนบุรุ ีใี นช่ว่ งเวลาดังั กล่า่ ว
พื้้น� ที่่บ� ริเิ วณนี้้อ� าจจะเปลี่�ยนแปลงน้้อยมาก เพราะเป็็นเวลาสั้้�น ๆ หลัักฐานที่่�เกี่�ยวข้้องจึึงมีีน้้อย แต่่อย่่างไร
ก็ต็ าม ชุมุ ชนเมืืองบางกอกเริ่ม� มีคี วามสำำ�คัญั และมีปี ระชาชนเพิ่่ม� มากขึ้น� โดยที่่ช� าวต่า่ งชาติเิ รียี กเมืืองบางกอก
นั้้น� หมายถึึงบริิเวณ “ธนบุรุ ี”ี ที่่�อยู่่�ทิศิ ตะวันั ตกของแม่น่ ้ำ��ำ เจ้้าพระยา

4ประวััติศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้น� ที่�ม่ หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิริ าช

2325 – 2394

สมัยั กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ รัชั กาลที่่� 1 – 3 (พ.ศ. 2325 – พ.ศ. 2394)

เป็็นช่่วงเวลาที่่�มีีการเปลี่�ยนแปลงกัับพื้้�นที่่�ชุุมชนเป็็นอย่่างมาก เพราะเมืืองบางกอกฝั่�งตะวัันออก
ได้ก้ ลายเป็น็ ราชธานีีแห่ง่ ใหม่ ่ มีกี ารก่อ่ สร้า้ งและพัฒั นาบ้า้ นเมืืองมากขึ้�น รวมถึึงพื้้น� ที่่ช� ุมุ ชน โดยเป็็น
ช่ว่ งเวลาการพัฒั นาเมืืองที่่เ� ริ่ม� จะเข้า้ สู่่�ความปกติสิ ุขุ และมีกี ารค้า้ ขายกับั ต่า่ งชาติมิ ากขึ้น� โดยเฉพาะการ
อพยพมาของชาวเขมร โปรตุเุ กส และชาวญวนที่่น� ับั ถืือศาสนาคริสิ ต์แ์ ละมีกี ารกล่า่ วถึึงพื้้น� ที่่ส� ามเสนใน
บทกวีีนิิพนธ์์ เรื่่�อง นิริ าศพระบาทของสุนุ ทรภู่่� กวีเี อกแห่่งกรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์ที่่ไ� ด้้ประพัันธ์์ไว้ใ้ นปีี พ.ศ.
2350

2394 – 2453

สมัยั กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ รัชั กาลที่่� 4-5 (พ.ศ. 2394 – พ.ศ. 2453)

เป็็นช่่วงเวลาที่่�มีีการเปลี่�ยนแปลงของพื้้�นที่่�บริิเวณนี้้�เป็็นอย่่างมากโดยเฉพาะการขุุดคลองผดุุง
กรุุงเกษมและการตััดถนนหลายสายในบริเิ วณนี้้� ได้้แก่ ่ ถนนสามเสน ถนนซางฮี้้ � ถนนสุโุ ขทัยั รวมไปถึึง
การสร้้างวัังสวนดุุสิิตที่่�ทำ�ำ ให้้บริิเวณนี้้�กลายเป็็นชุุมชนเมืืองมากขึ้�น และมีีสิ่�งก่่อสร้้างต่่าง ๆ ที่่�ได้้รัับ
อิทิ ธิพิ ลจากตะวันั ตกปรากฏอยู่่�มากและมีกี ารเดินิ รถไฟครั้ง� แรกในรัชั กาลที่่� 5 รวมทั้้ง� มีอี าคารบ้า้ นเรืือน
สมััยใหม่ท่ ี่่�แตกต่า่ งไปจากช่ว่ งกรุงุ รัตั นโกสิินทร์ต์ อนต้น้ โดยมีีวังั ของเจ้า้ นายหลายพระองค์ก์ ่่อสร้า้ งใน
บริิเวณนี้้�

5 ประวััติศิ าสตร์ช์ ุุมชุุน โดยรอบพื้้�นที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

2453 – 2468

สมัยั กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ รัชั กาลที่่� 6 (พ.ศ. 2453 – พ.ศ. 2468)

เป็็นช่่วงเวลาการก้้าวข้้ามจากรอยต่่อระหว่่างความเป็็นสัังคมไทยแบบดั้�งเดิิมไปสู่�ความเป็็น
สังั คมไทยที่่ท� ันั สมัยั ต่อ่ การเปลี่ย� นแปลงของโลกและไปสู่่�สังั คมศิวิ ิไิ ลซ์์ โดยมีรี ะบบน้ำ��ำ ประปาใช้ ้ มีรี ะบบ
ไฟฟ้้าใช้้ในเขตเมืือง พื้้�นที่่�บริิเวณนี้้�ได้้รัับการพััฒนามากขึ้ �นมีีการจััดตั้ �งโรงพยาบาลวชิิรพยาบาล
ในปีีพ.ศ. 2455 มีีชุุมชนตามริิมแม่่น้ำ�ำ�เจ้้าพระยาหนาแน่่นมากขึ้�นและเปลี่�ยนแปลงรููปแบบของการ
ใช้้ที่่�ดิินจากพื้้น� ที่่�เกษตรกรรมที่่เ� รียี กกันั ว่า่ “ทุ่�งสามเสน” มาเป็น็ เขตที่่�พัักอาศัยั ของคนในพระนคร

เรื่อ� งราวของพื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนโดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั จะได้น้ ำ�ำ เสนอในบทต่่อไป เพื่อ�่ ให้ท้ ราบถึงึ ความเป็น็ มาและความสำ�ำ คัญั
ทางประวััติิศาสตร์์อัันเป็็นองค์์ความรู้ �ที่ �จะส่่งต่่อให้้อนุุชนรุ่ �นต่่อไป พร้้อมสร้้างความภาคภููมิิใจในวิิถีีชีีวิิตของบรรพชน
คนรุ่น� ก่่อนที่่ไ� ด้พ้ ัฒั นาชุมุ ชนและบ้า้ นเมืืองไว้้

6ประวัตั ิศิ าสตร์์ชุุมชุุน โดยรอบพื้น�้ ที่�่มหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิริ าช

บทที่�่ 2

สมัยั สุุโขทััย (พ.ศ. 1780 – 1921)

ใ นช่่ ว ง ส มัั ย ที่่� อ า ณ า จัั ก ร ท ว าร ว ดีี รุ่� ง เรืื อ ง
(พุทุ ธศตวรรษที่่� 12 – 16) ดิินแดนสุุวรรณภููมิิมีีความเจริิญ
อย่่างมากอาณาจัักรหนึ่่�งในบรรดาหลายอาณาจัักรโบราณ
ร่ว่ มสมัยั เดียี วกันั เช่น่ อาณาจักั รขอมโบราณและอาณาจักั ร
ศรีีวิิชััย เป็น็ ต้น้ หากจะกล่า่ วถึึงพื้้น� ที่่ข� องอาณาจักั รทวารวดีี
ที่่�ปรากฏในลุ่่�มน้ำ��ำ แม่่กลอง ลุ่่�มน้ำำ��ท่่าจีีน ลุ่่�มน้ำำ�� เจ้้าพระยา
ลุ่่�มน้ำ�ำ� บางปะกง โดยมีีเมืืองหลวงของอาณาจัักร คืือ เมืือง
อู่�ทอง ปัจั จุุบันั นี้้เ� ป็็นอำำ�เภอหนึ่่ง� ในจัังหวัดั สุุพรรณบุุรีี อยู่�ไม่่
ห่่างไกลจากบางกอกมากนััก นอกจากนั้้�นยัังมีีเมืืองสำำ�คััญ
หลายเมืืองที่่�ไม่่ห่่างจากบางกอกเช่่นกััน ได้้แก่่ เมืือง
นครชัยั ศรีี เมืืองนครปฐม เมืืองสิงิ ห์บ์ ุรุ ีี แต่ย่ ังั ไม่ป่ รากฏว่า่ มีี
การกล่า่ วถึึงชุุมชนเล็ก็ ๆ อย่่างเมืืองบางกอก จนอาณาจักั ร
ทวารวดีีล่่มสลายไปอยู่ �ภายใต้้การปกครองของอาณาจัักร
ขอมโบราณ

ค วามรุ่่�งโรจน์์ของอาณาจักั รสุุโขทััยในช่่วง พ.ศ.1781 อาณาจักั รสุโุ ขทััยได้ห้ ลุดุ พ้้นจาก

อำ�ำ นาจของขอมโบราณ ชนชาติไิ ทยได้ม้ ีรี าชธานีเี ป็น็ ของตัวั เองรวมทั้้ง� มีกี ษัตั ริยิ ์ร์ าชวงศ์์
พระร่ว่ งปกครองอาณาจักั รที่่ม� ีอี าณาเขตกว้า้ งใหญ่ไ่ พศาล โดยเฉพาะพื้้น� ที่่ท� างด้า้ นใต้ข้ องอาณาจักั ร
สุุโขทััย ครอบคลุุมเมืืองคณฑีี (กำำ�แพงเพชร) เมืืองพระบาง (นครสวรรค์์) เมืืองแพรก (ชััยนาท)
เมืืองสุุพรรณบุุรีี เมืืองราชบุุรีี เมืืองเพชรบุุรีี และเมืืองนครศรีีธรรมราช ไปจนถึึงปลายแหลม
มลายูู แต่่ในช่ว่ งสมััยนี้้ก� ็็ยังั ไม่่มีีการกล่า่ วถึึงเมืืองบางกอกว่า่ เป็น็ ชุุมชนที่่ข�ึ้น� อยู่่�กับั การปกครอง
ของเมืืองใด หากพิจิ ารณาจากเมืืองต่า่ ง ๆ ที่่อ� ยู่�ภายใต้ก้ ารปกครองของอาณาจักั รสุโุ ขทัยั คงจะ
อยู่่�รวมกันั กับั เมืืองนครชัยั ศรีหี รืือเมืืองสุพุ รรณบุรุ ีี แต่ด่ ้ว้ ยชัยั ภูมู ิทิ ี่่ต�ั้ง� เป็น็ คนละลำ�ำ น้ำำ�� เพราะเมืือง
ที่่�กล่่าวจะตั้�งอยู่่�ริิมแม่่น้ำำ�� สุุพรรณบุุรีีหรืือแม่่น้ำ�ำ�ท่่าจีีน ส่่วนชุุมชนบางกอกตั้�งอยู่่�ริิมแม่่น้ำ��ำ
เจ้า้ พระยาหรืืออาจจะขึ้น� กับั เมืืองลพบุรุ ีี (ละโว้้) ที่่อ� ยู่�เหนืือน้ำ��ำ ก็็เป็น็ ได้้

นัักประวััติิศาสตร์์หลายคน1 ได้้กล่่าวถึึงอาชีีพคนไทย
ในช่่วงสมััยนี้้� โดยเฉพาะบริิเวณลุ่่�มน้ำำ��เจ้้าพระยาจะทำ�ำ การ
เกษตรกรรม ทำำ�นา ปลููกพืืชผัักผลไม้้ และการประมง เป็็น
สำำ�คััญ เพราะดิินแดนนี้้�อุุดมสมบููรณ์์ไปด้้วยน้ำำ�� และสััตว์์น้ำ�ำ�ที่่�
เป็น็ แหล่ง่ อาหารของคนไทยจำ�ำ นวนมากได้อ้ ย่า่ งเพีียงพอ

ที่่�มา : https://th.wikipedia.org/wiki/อาณาจัักรสุุโขทััย#/media/

ไฟล์์:Southeast_Asian_history_-_13th_century_(Thai_language).png
รูปู ที่่� 1 อาณาจัักรสุโุ ขทััย

1 ชัยั เรืืองศิลิ ป์.์ ประวัตั ิิสังั คมไทย สมััยโบราณ ก่่อนศตวรรษ 25. สำ�ำ นัักพิมิ พ์์เรืืองศิลิ ป์์ กุมุ ภาพันั ธ์์ 2523. หน้า้ 190.

8ประวัตั ิิศาสตร์ช์ ุมุ ชุุน โดยรอบพื้�้นที่�่มหาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิริ าช

บทที่�่ 3

สมััยกรุุงศรีีอยุุธยา (พ.ศ. 1893 – 2310)

ในยุุคนี้้�เป็็นช่่วงเวลาที่่�ยาวนานถึึง 417 ปีี
มีเี หตุุการณ์์ต่่าง ๆ ที่่เ� กี่�ยวข้อ้ งกับั ชุุมชนมากขึ้น� รวมถึึงการ
มีหี ลักั ฐานที่่ช� ัดั เจนมากขึ้น� อันั เนื่อ�่ งมาจากการทำำ�การค้า้ ขาย
กัับชาวต่่างชาติิ เช่่น ชาวโปรตุุเกส ชาวฮอลัันดา ชาวจีีน
โดยเฉพาะการเข้า้ มาของชาวฝรั่ง� เศสในสมัยั ของสมเด็จ็ พระ
นารายณ์ม์ หาราช โดยได้ม้ ีกี ารจัดั ทำำ�แผนที่่ป� ระเทศสยามใน
ขณะนั้้น� ไว้้เป็็นหลักั ฐาน ดัังรููปที่่� 2 ซึ่่ง� วาดโดย R. Placide
Augustin Dechaussé ในปีี พ.ศ. 2229 มีีรายละเอีียด
ดัังต่่อไปนี้้�

10ประวัตั ิศิ าสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่�ม่ หาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

3.1 สมัยั อยุธุ ยาตอนต้น้ (พ.ศ. 1893 – 1991)

ภายหลังั ที่่อ� าณาจักั รสุโุ ขทัยั เสื่อ�่ มอำำ�นาจลงและอิทิ ธิพิ ลของขอมโบราณในบริเิ วณลุ่่�มน้ำำ�� เจ้า้ พระยาเสื่อ�่ มลงเช่น่ กันั กรุงุ
ศรีีอยุุธยาได้้เริ่�มมีีอำ�ำ นาจขึ้้�นมาภายใต้้การนำ�ำ ของพระเจ้้าอู่่�ทองและมีีความมั่่�นคงที่่�สามารถรวบรวมบ้้านเมืืองเป็็นปึึกแผ่่น มีี
อาณาเขตกว้า้ งขวาง สถาปนาเมืืองอโยธยาเป็น็ ราชธานีอี ันั เป็น็ เมืืองหน้า้ ด่า่ นของเมืืองลพบุรุ ีซี ึ่ง่� เป็น็ เขตปกครองของขอมโบราณ
ที่่ป� กครองเมืืองลพบุรุ ีอี ยู่�ขณะนั้้น� โดยที่่เ� ขตแดนของกรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาในสมัยั แรกทางใต้ไ้ ปถึึงปากแม่น่ ้ำ�ำ�เจ้า้ พระยา2 ซึ่ง่� จะต้อ้ งรวม
ไปถึึงเมืืองบางกอกด้ว้ ยเช่น่ กันั แต่ห่ ลักั ฐานที่่ป� รากฏชัดั เจนของชุมุ ชนบางกอกยังั ไม่ม่ ีแี สดงหรืือการกล่า่ วถึึงเพราะด้ว้ ยเหตุทุ ี่่เ� ป็น็
ช่ว่ งของการทำำ�สงคราม รวบรวมบ้า้ นเมืืองเป็น็ อันั ดับั แรก และพื้้น� ที่่ส� งครามส่ว่ นใหญ่เ่ ป็น็ บริเิ วณสุโุ ขทัยั และล้า้ นนาหรืือเชียี งใหม่่
ที่่ย� ัังคงมีีอำำ�นาจเหนืือดิินแดนดัังกล่า่ ว

ที่่�มา : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carte_du_royaume_de_
Siam_et_des_pays_circonvoisins_1686.jpg
รูปู ที่่� 2 ราชอาณาจักั รสยามสมััยอยุุธยา

2 รอง ศยามานนท์,์ สุมุ นชาติิ (มรว.) สวััสดิกิ ุุล และแสงโสม (มรว.) เกษมศรีี. ประวัตั ิศิ าสตร์์ไทยสมัยั กรุงุ ศรีีอยุุธยาตอนต้้น,
คณะกรรมการชำำ�ระประวััติิศาสตร์ไ์ ทย, ราชบััณฑิิตยสถาน, ธันั วาคม, 2500. หน้า้ 2

11 ประวััติิศาสตร์์ชุุมชุนุ โดยรอบพื้น�้ ที่่ม� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิิราช

3.2 สมัยั อยุธุ ยาตอนกลาง (พ.ศ. 1991 – 2231)

เป็็นช่่วงเวลาที่่�กรุุงศรีีอยุุธยาเริ่�มเป็็นปึึกแผ่่นมั่่�นคงมากขึ้�น โดยเริ่�มตั้้�งแต่่สมััยสมเด็็จพระบรมไตรโลกนาถ
(พ.ศ. 1991 – 2031) ที่่ไ� ด้ป้ กครองบ้า้ นเมืืองอย่า่ งเป็น็ ระบบ โดยพระองค์จ์ ัดั การปกครองบ้า้ นเมืืองเป็น็ แบบจตุสุ ดมภ์ท์ี่่ป� ระกอบด้ว้ ย
ขุนุ เมืือง ขุนุ วังั ขุนุ คลังั และขุนุ นา รวมทั้้ง� การกำำ�หนดตำำ�แหน่ง่ ศักั ดินิ า คืือ กำ�ำ หนดยศด้ว้ ยจำำ�นวนไร่น่ า ดังั นั้้น� จึึงเป็น็ หลักั ฐานที่่�
ชััดเจนว่่าสัังคมไทยสมััยนี้้�เป็็นสัังคมเกษตรกรรมที่่�ผลิิตข้้าวเป็็นหลััก ซึ่่�งเป็็นอาหารหลัักของคนไทยและอาจจะโยงมาถึึงพื้้�นที่่�
ชุุมชนเมืืองบางกอก จััดเป็น็ เขตเกษตรกรรมทำ�ำ นาเป็็นสำำ�คัญั ด้ว้ ยตั้�งอยู่ �ริมแม่น่ ้ำำ��เจ้า้ พระยา3
ในช่ว่ งเวลานั้้น� กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยากำ�ำ ลังั เจริญิ รุ่�งเรืืองมาตลอดรวมทั้้ง� ผ่า่ นการเสียี กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาในครั้ง� ที่่� 1 (พ.ศ. 2112)
และกลับั มาเป็น็ ปึกึ แผ่น่ รุ่่�งเรืืองอีกี ครั้ง� จนบรรลุถุ ึึงสมัยั ของสมเด็จ็ พระนารายณ์ม์ หาราช (พ.ศ. 2199 – 2231) พระมหากษัตั ริยิ ์์
ที่่ไ� ด้ท้ ำ�ำ นุบุ ำำ�รุงุ ประเทศด้า้ นต่า่ ง ๆ เป็น็ อย่า่ งมาก อาทิิ ความเป็น็ อยู่�ของประชาชน การติดิ ต่อ่ ค้า้ ขายกับั ต่า่ งชาติ ิ รวมถึึงทรงเจริญิ
สัมั พัันธไมตรีีกัับต่่างชาติิ ได้้แก่่ จีีน ญี่่ป� ุ่่น� อิิหร่่าน อัังกฤษ ฮอลัันดา โปรตุุเกส ฝรั่�งเศส ทำำ�ให้้มีีชาวต่่างชาติิมาอาศััยในกรุุง
ศรีอี ยุธุ ยาเป็น็ จำำ�นวนมากและมีกี ารบันั ทึึกที่่เ� ป็น็ ลายลักั ษณ์อ์ ักั ษรไว้เ้ ป็น็ หลักั ฐานที่่ส� ำ�ำ คัญั จากการขุดุ คลองลัดั แม่น่ ้ำำ��เจ้า้ พระยา
ระหว่า่ งปากคลองบางกอกน้อ้ ยถึึงปากคลองบางกอกใหญ่ใ่ นสมัยั สมเด็จ็ พระไชยราชาธิริ าช (พ.ศ. 2077 – 2089) ส่ง่ ผลให้เ้ มืือง
บางกอกทวีคี วามสำำ�คัญั ขึ้น� โดยลำำ�ดัับ เพราะการเดิินเรืือจากอ่่าวไทยไปกรุงุ ศรีีอยุุธยาใช้้เวลาเร็ว็ ขึ้�น การค้า้ ขายกับั ชาวต่่างชาติิ
สะดวกมากขึ้�น จนมีีการยกฐานะบางกอกเป็็นเมืืองธนบุุรีีในสมััยสมเด็็จพระมหาจัักรพรรดิิ (พ.ศ. 2091 – 2111) แต่่
ชาวต่า่ งชาติยิ ังั คงเรียี กเมืืองบางกอกเหมืือนเดิมิ โดยหมายถึึงดินิ แดนที่่อ� ยู่�ฝั่ง� ตะวันั ตกของแม่น่ ้ำ��ำ เจ้า้ พระยาเป็น็ สำ�ำ คัญั เมืืองที่่ร� ับั
การยกฐานะในเวลาใกล้้เคีียงกันั คืือ ตลาดขวััญ เป็น็ เมืืองนนทบุรุ ีี บ้า้ นท่่าจีีน เป็น็ เมืืองสาครบุุรีี เป็น็ ต้้น

3 รอง ศยามานนท์,์ สุมุ นชาติิ (มรว.) สวััสดิกิ ุุล และแสงโสม (มรว.) เกษมศรี.ี ประวัตั ิิศาสตร์ไ์ ทยสมััยกรุงุ ศรีีอยุุธยาตอนต้้น,
คณะกรรมการชำ�ำ ระประวััติิศาสตร์ไ์ ทย, ราชบัณั ฑิติ ยสถาน, ธันั วาคม, 2500. หน้า้ 9

12ประวััติศิ าสตร์์ชุุมชุนุ โดยรอบพื้้�นที่ม�่ หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิิราช

ในอดีีต ตลอดแนวสองฝากแม่่น้ำำ��เจ้้าพระยาบริิเวณกรุุงเทพในปััจจุุบัันปรากฏชุุมชนที่่�มีีชื่�่อขึ้�นต้้นว่่า “บาง” มากมาย
ในกำำ�สรวลสมุุทรหรืือที่่�เรีียกว่่ากำำ�สรวลศรีีปราชญ์์ วรรณกรรมซึ่�่งสัันนิิษฐานว่่าแต่่งขึ้�นในสมััยสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราช
ได้้กล่่าวถึึงบางต่่าง ๆ สองฝากฝั่�งแม่่น้ำ�ำ�เจ้้าพระยาบริิเวณกรุุงเทพมหานครไปออกทะเลอ่่าวไทย อาทิิ บางเขน บางกรููด
บางระมาด บางฉมััง บางจาก บางนางนอง4
สถานที่่�ต่่าง ๆ ในพื้้�นที่่�ชุุมชนโดยรอบมหาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช เริ่�มปรากฏชััดเจนทั้้�งที่่�มีีหลัักฐานและจาก
คำ�ำ บอกเล่่าดัังในรููปที่่� 3



รูปู ที่่� 3 สถานที่่ป� ระวัตั ิศิ าสตร์ใ์ นพื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนโดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั

4 วััฒนธรรม กีฬี าและการท่่องเที่่�ยว, สำ�ำ นักั . กรุงุ เทพมหานคร. “กรุงุ เทพบนฝั่่ง� ธารแห่่งวััฒนธรรม” พิมิ พ์์ครั้�งที่่� 2 พ.ศ. 2555 หน้า้ 25

13 ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุุน โดยรอบพื้�น้ ที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

ที่่ม� า : Carte du Cours du Menam Depuis Siam Jusqu à la ที่่ม� า : Simon de la loubère, Description du royaume de Siam (page 8)
Mer. Levé sur les Lieux par un Ingenieur François. รููปที่่� 5 เมืืองบางกอกเขีียนโดยคณะทููตชาวฝรั่�งเศส
รููปที่่� 4 แผนที่่�แม่่น้ำ��ำ ในบางกอกและอยุธุ ยา พ.ศ. 2230

• เมือื งบางกอก

เมืืองบางกอกได้ป้ รากฏในแผนที่่ค� รั้ง� แรกในหนังั สืือ Description du Royaume de Siam ของ Simon de la loubère
(รููปที่่� 4) นักั การทููตของพระเจ้้าหลุุยส์ท์ ี่่� 14 ผู้เ�้ ดิินทางเข้า้ มาเพื่�่อเจรจาด้า้ นเศรษฐกิจิ การค้า้ การเมืือง และการศาสนา ช่่วง
พ.ศ. 2230 – 2231 ได้้แสดงให้้เห็็นว่า่ เมืืองบางกอกตั้�งอยู่�ฝั่ง� ตะวันั ตกของแม่น่ ้ำ�ำ� เจ้้าพระยา ซึ่ง่� ปััจจุุบันั คืือฝั่ง� ธนบุรุ ีี ส่ว่ นชุุมชน
สามเสนจะต้อ้ งอยู่่�ด้า้ นเหนืือเมืืองบางกอกขึ้น� มาและอยู่่�ทิศิ ตะวันั ออกของแม่น่ ้ำำ��เจ้า้ พระยา (รูปู ที่่� 5)5 โดยที่่ช� ุมุ ชนสามเสนเป็น็
ชุมุ ชนคนไทยที่่อ� าศัยั อยู่�ริมคลองสามเสนและริมิ แม่น่ ้ำ�ำ� เจ้า้ พระยา มีวี ิถิ ีชี ีวี ิติ แบบไทยที่่ม� ีกี ารสัญั จรทางน้ำำ�� โดยเรืือเป็น็ สำ�ำ คัญั และ
สามารถเดินิ ทางออกแม่น่ ้ำำ��เจ้า้ พระยาติดิ ต่อ่ ได้ก้ ับั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา โดยที่่ค� ลองสามเสน (รูปู ที่่� 6) เป็น็ คลองธรรมชาติทิ ี่่ม� ีจี ุดุ กำำ�เนิดิ
อยู่�บริิเวณบึึงพระรามเก้า้ ห่่างจากปากคลองไปทางทิิศตะวัันออก

5 Simon de la loubere, Description du Royaume, de Siam, Tome Premier De Jean Baptiste Coiganrd Fils, Imprimeur ordinaire du Roy . 1691
(30 Janvier 1691)

14ประวััติิศาสตร์์ชุุมชุนุ โดยรอบพื้น้� ที่ม�่ หาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิริ าช

(1) บรรยากาศชีีวิติ ริมิ คลองสามเสนเก่่า
ที่่�มา : 180 ปีี สมโภชวััดนัักบุุญเซนต์์ฟรัังซีีสเซเวีียร์์
สามเสน, 2558 หน้้า 99

(2) ภาพถ่่ายในปีี 2563

(3) ภาพถ่่ายในปีี 2563

รูปู ที่่� 6 คลองสามเสน
15 ประวัตั ิิศาสตร์์ชุมุ ชุุน โดยรอบพื้้น� ที่่�มหาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิิราช

• ชุมุ ชนสามเสน

เพื่่�อเป็็นการยืืนยัันว่่าชุุมชนสามเสนมีีมาตั้้�งแต่่สมััย ที่่�มา : https://th.wikipedia.org/wiki/พระสุุนทรโวหาร (ภู่�)#/media/
อยุุธยาดัังปรากฏในบทกวีีนิิพนธ์์ของท่่านสุุนทรภู่่� ไฟล์์:Sunthornphu.jpg
(รูปู ที่่� 7) กวีเี อกแห่ง่ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ไ์ ด้ก้ ล่า่ วไว้ใ้ นนิริ าศ รูปู ที่่� 7 พระสุนุ ทรโวหาร (สุุนทรภู่่�)
พระบาทซึ่่�งได้้นิิพนธ์์ไว้้ใน พ.ศ. 2350 ตอนท่่านอายุุ
21 ปี ี ซึ่่ง� ได้บ้ รรยายไว้้ดัังนี้้�

“ถึงึ สามเสนแจ้ง้ ความตามสำำ�เหนีียก
เมื่่�อแรกเรีียกสามแสนทั้�ง้ กรุุงศรีี
ประชุมุ ฉุุดพุทุ ธรููปในวารีี
ไม่เ่ คลื่�่อนที่่ช� ลธารบาดาลดิิน
จึึงสาปนามสามแสนเป็็นชื่่อ� คุ้�ง
เออชาวกรุุงกลัับเรียี กสามเสนสิ้น�
นี่่ห� รืือรัักจะมินิ ่่าเป็น็ ราคินิ
แต่่ชื่อ่� ดินิ เจีียวยัังกลายเป็็นหลายคำ�ำ
ขอใจนุชุ ที่่ฉ� ัันสุจุ ริิตรััก
ให้แ้ น่น่ หนัักเหมืือนพุทุ ธรูปู เลขาขำ�ำ
ถึึงแสนคนจะมาวอนชะอ้้อนนำำ�
สัักแสนคำำ�อย่า่ ให้้เคลื่่�อนจงเหมืือนใจฯ”6

6 สุุนทรภู่่�, นิริ าศพระบาท กรมศิิลปากร, 21 พฤษภาคม 2503 หน้้า 3 และ 4

16ประวััติศิ าสตร์์ชุุมชุนุ โดยรอบพื้น้� ที่่�มหาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

• วัดั ในพระพุทุ ธศาสนา

วััดโบสถ์์สามเสน ในชุุมชนสามเสนมีีโบราณสถานที่่� (1) หลวงพ่่อสุุขเกษม พระประธานในโบสถ์ ์
สามเสน
สำ�ำ คััญ คืือ วััดโบสถ์์สามเสน (รููปที่่� 8) ที่่�สัันนิิษฐานว่่าสร้้างมา
ตั้ง� แต่ส่ มััยอยุธุ ยาที่่�มีีอายุุราว 400 ปีีมาแล้้ว ด้ว้ ยรูปู ทรงสถาปััตย์์ (2) ภาพโบสถ์์หลัังเก่่าก่อ่ นได้ร้ ับั การบููรณ์์
ของพระอุุโบสถเป็็นทรงโค้้งสำ�ำ เภาซึ่่�งเป็็นแบบที่่�นิิยมก่่อสร้้างใน ในสมััยรััชกาลที่่� 6
กรุุงศรีีอยุุธยาสมััยนั้้�น ปััจจุุบัันพระอุุโบสถได้้รัับการบููรณะ
ซ่อ่ มแซมมาตามลำำ�ดับั ภายในมีภี าพจิติ รกรรมฝาผนังั เป็น็ รูปู พุทุ ธ
ประวัตั ิติ อนผจญมาร ภาพทศชาติชิ าดก ภาพเทพชุมุ นุมุ และภาพ
วิิถีีชีีวิิตของชุุมชน ภายในมีีพระประธานชื่่�อหลวงพ่่อสุุขเกษมมีี
ลัักษณะเด่่นคืือพระพัักตร์์ผิินหน้้าทางซ้้ายเล็็กน้้อยดููเหมืือนกำำ�ลััง
ชำ�ำ เลืืองมองอะไรบางอย่่าง ซึ่ง่� มีีพุทุ ธลักั ษณะงดงาม นอกจากนั้้�น
ตามซุ้้�มหน้า้ ต่า่ งของพระอุโุ บสถจะมีศี ิลิ ปะปูนู ปั้้น� และซุ้้�มประตูทู าง
เข้า้ ด้า้ นหน้า้ และด้า้ นหลังั มีปี ูนู ปั้้น� ลายดอกพุดุ ตานประดับั ไว้อ้ ย่า่ ง
สวยงาม

(3) ภาพปััจจุบุ ัันของโบสถ์์หลังั เก่า่
รูปู ที่่� 8 วััดโบสถ์ส์ ามเสน

17 ประวััติิศาสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้น� ที่ม�่ หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิิราช

นอกจากนั้้น� ยังั มีวี ัดั โบราณอีกี หลายแห่ง่ ที่่ป� รากฏว่า่ สร้า้ งในสมัยั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา ได้แ้ ก่่ วัดั สมอราย วัดั สมอ
แครง วัดั ส้ม้ เกลี้ย�้ ง จะได้ก้ ล่า่ วต่อ่ ไปในสมัยั ที่่ไ� ด้ร้ ับั การบูรู ณะในช่ว่ งตอนต้น้ ของกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ และมีวี ัดั ที่่�
มีคี วามเกี่ย� วพันั กับั หลวงปู่่ท� วด คืือ วัดั ขวิดิ หรืือวัดั มะขวิดิ ที่่แ� ต่เ่ ดิมิ เป็น็ สำำ�นักั สงฆ์ต์ั้ง� อยู่�ปากคลองสามเสนและ
ริิมแม่่น้ำำ��เจ้้าพระยาโดยที่่�มีีเรื่�่องเล่่าต่่อกัันว่่าเป็็นพื้้�นที่่�ที่่�หลวงปู่่�ทวดมาปัักกลดจำ�ำ วััดก่่อนเดิินทางเข้้าไป
กรุุงศรีีอยุุธย าในสมััยสมเด็็จพระนาราย ณ์์มหาราช จากประวััติิของหลวงปู่่�ทวดท่่านมีีอายุุอยู่ � ในช่่วง
พ.ศ. 2125 – 2225 ซึ่�่งได้้เดิินทางศึึกษาพระธรรมวินิ ััยในช่่วงวัยั หนุ่่�มของท่่าน โดยเดิินทางมากัับเรืือสำำ�เภา
ที่่�มาค้้าขายกัับกรุุงศรีีอยุุธยาและได้้แวะปัักกลดจำ�ำ วััด ณ บริิเวณวััดมะขวิิดแห่่งนี้้� ในปััจจุุบัันคืือวััดประสาท
บุุญญาวาส ซึ่่�งจะได้้กล่า่ วถึึงการเปลี่�ยนแปลงในสมััยต่อ่ ไป

(5) ภาพฝาผนัังภายในโบสถ์ ์ พุทุ ธประวััติิตอนมารผจญ

(4) ศิลิ ปะปูนู ปั้้น� ประดัับขอบหน้้าต่า่ ง

(6) ศิิลปะปูนู ปั้้�นประดัับด้้านบนของประตููโบสถ์ ์
รูปู ที่่� 8 วััดโบสถ์์สามเสน

18ประวัตั ิิศาสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้น้� ที่่�มหาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิิราช

• วัดั ในศาสนาคริสิ ต์์

วัดั คอนเซ็ป็ ชัญั นอกจากชุมุ ชนชาวไทยบริเิ วณริมิ คลองสามเสนแล้ว้ ไม่ไ่ กลจากวัดั ส้ม้ เกลี้ย� งและวัดั สมอราย ปรากฏ

ว่่ามีีวััดในศาสนาคาทอลิิกอยู่่�ระหว่่างกลาง จากหลัักฐานในตารางเทีียบสมััยการปกครองอััครสัังฆมณฑลกรุุงเทพ7
ที่่�เผยแพร่่ในปีี พ.ศ. 2515 ได้้กล่่าวถึึงพระสัังฆราชหลุุยส์์ ลาโน (Louis Laneau) ผู้�้เป็็นพระสัังฆราชเกีียรติินามแห่่ง
เมแตลโลโปลิสิ (พ.ศ. 2217 – 2239) ท่า่ นเป็น็ ชาวฝรั่ง� เศสและเดินิ ทางมากรุงุ สยามเมื่อ่� วันั ที่่� 27 มกราคม พ.ศ. 2207 มีคี วาม
เชี่�ยวชาญภาษาชาวสยาม ท่า่ นได้ร้ ับั การแต่ง่ ตั้ง� เป็น็ ประมุขุ มิสิ ซังั นานกิงิ กัับมิิสซัังกรุุงสยามที่่�กรุุงศรีีอยุุธยาในวัันที่่� 25 มีีนาคม
พ.ศ. 2217 ประจำำ�อยู่�บางกอก ท่า่ นได้ร้ ับั พระราชทานที่่ด� ินิ จากสมเด็จ็ พระนารายณ์ม์ หาราชและได้ส้ ร้า้ งวัดั ชื่อ�่ วัดั คอนเซ็ป็ ชัญั
ในปีีเดียี วกันั ที่่เ� ป็น็ คริสิ ตัังส่ว่ นใหญ่่คืือชาวโปรตุเุ กส ซึ่ง�่ เข้้ามาติดิ ต่่อค้า้ ขายและรับั ราชการเป็็นทหารให้้ชาวสยาม นอกจากนั้้น�
บริเิ วณนี้้�ยัังมีผี ู้�้อาศัยั อยู่�เดิมิ คืือ พวก “เขมรป่่าดง” หมายถึึง ชาวกุุย หรืือชาวกวย ซึ่�่งมีีความเกี่�ยวข้้องกัับวััดสมอรายและวัดั
สมอแครง โดยวััดที่่ส� ร้า้ งมีชี ื่�่อว่่า Immaculée Conception de Viérge Marie8 แปลว่า่ วัดั แม่พ่ ระปฏิสิ นธิหิ ามลทินิ มิไิ ด้ ้ หรืือ
บางคนก็เ็ รียี กว่า่ วัดั น้อ้ ย9 ท่่านเป็็นเจ้้าอาวาสองค์์แรกของวััดนี้้�และท่่านเป็็นผู้้�มีีบทบาทสำำ�คััญในการเจริิญสััมพัันธไมตรีีระหว่่าง
สยามกับั ฝรั่ง� เศส คืือ ระหว่า่ งสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราชกัับพระเจ้า้ หลุยุ ส์์ที่่� 14 (รูปู ที่่� 9) ท่า่ นมรณภาพวัันที่่� 16 มีนี าคม
พ.ศ. 2239 ร่่างของท่่านฝัังอยู่�ในวััดนัักบุุญยอเซฟ อยุุธยา รวมเวลาท่่านอยู่�ในสยาม 32 ปีี (พ.ศ. 2207 – พ.ศ. 2239)
วััดคอนเซ็็ปชัญั ในปัจั จุุบััน ดัังรููปที่่� 10

897 ตฉราลาชรอผางางคตเริทีิกบียารบนอุสุสบมรััยณ3์ก4์.า5โร คปปีรี กงวัคกดั ราครออบงูนอรู ัเัคณซ็ร็ปปสัชฏััง่ิ�นฆิสั ังมหขณนร้ฑณ้า์ ลว2์ ััด5ก,รรุาพุงชเ.ทศผาพ.ต2ฯิกิ5. 6าพิร2มิ าพม์.เ์ ผสำยำ�แนัพกั รง่่า9น ทตุุลรัพัาคย์มส์ ิ ินพส่.ศว่ น. 2พ5ร1ะ5ม,ห าหอกจษัดตั หริมยิ ์า.์ ยพเ.หศต.ุุ2H5i5ts9:. 2ห8น้7า้8 32



19 ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุุน โดยรอบพื้�้นที่�ม่ หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

ที่่�มา : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/
Audience_with_Narai%2C_1685 -10-18_%28a%29.jpg ฝีีมืือวาดของ
Nicolas de l’Armessin
รูปู ที่่� 9 พระสังั ฆราชหลุยุ ส์ ์ ลาโน (บุคุ คลที่่ย� ืืนอยู่ด� ้า้ นขวามืือสุดุ ) และ
เดอโชมองค์์ (ทููต) ผู้้�ถวายพระราชสาส์์นแด่่สมเด็็จพระนารายณ์์
มหาราช ในวัันที่่� 18 ตุลุ าคม พ.ศ. 2228


ดังั ได้ก้ ล่า่ วมาแล้ว้ ว่า่ เมืืองบางกอกเริ่ม� ปรากฏหลักั ฐานความสำำ�คัญั ในฐานะเมืืองหน้า้ ด่า่ นของกรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาเกี่ย� วกับั การค้า้
ระหว่า่ งต่า่ งชาติ ิ สืืบเนื่อ�่ งจากคณะทูตู ชุดุ ของเดอโชมองค์(์ Chevalier de Chaumont) ที่่เ� ข้า้ มาสยามครั้ง� แรก พ.ศ. 2228 ต้อ้ งการ
เมืืองสงขลา (ลิิกอร์์) ให้้ฝรั่�งเศสตั้�งเป็็นฐานทางยุุทธศาสตร์์ของตนเพื่่�อแบ่่งปัันอำ�ำ นาจกัับอัังกฤษและฮอลัันดาแต่่เป้้าหมายไม่่
ประสบความสำำ�เร็จ็ ในการเจรจา ดังั นั้้น� จึึงได้เ้ ปลี่ย� นเป็น็ เมืืองมะริดิ และบางกอก โดยที่่เ� มืืองบางกอกมีปี ้อ้ มปราการมั่่น� คง ต้อ้ งการ
ควบคุุมกิจิ การทางการเมืืองในสยาม จึึงต้้องส่ง่ ทูตู ชุดุ ซีีมง เดอ ลา ลูแู บร์์ (Simon de la Loubère) มาอีีกครั้ง� ในพ.ศ. 2230
ทำ�ำ ให้ฝ้ รั่ง� เศสได้ร้ ับั ประโยชน์ท์ างการค้า้ อย่า่ งมาก โดยเฉพาะการควบคุมุ เมืืองมะริดิ และเมืืองบางกอก แต่ไ่ ม่ส่ ามารถทำ�ำ ให้ส้ มเด็จ็
พระนารายณ์ม์ หาราชเข้้ารีีตได้1้ 0

10ชาญวิทิ ย์์ เกษตรศิิริิ, อยุุธยา ประวััติศิ าสตร์์และการเมืือง. มููลนิิธิิโตโยต้้า ประเทศไทย, 2560 หน้า้ 176 – 187 พิมิ พ์ค์ รั้ง� ที่่� 5

20ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่ม่� หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช

(2) ด้้านหลััง
รููปที่่� 10 โบสถ์์วััดคอนเซ็็ปชััญ

(1) ด้้านหน้า้
รูปู ที่่� 10 โบสถ์ว์ ััดคอนเซ็ป็ ชัญั

หลัังจากที่่�สมเด็็จพระนารายณ์์มหาราชสวรรคต (11 ในช่่วงสมััยสมเด็็จพระนารายณ์์มหาราช พ.ศ. 2223
กรกฎาคม พ.ศ. 2231) พระเพทราชาขึ้้�นครองราชย์ไ์ ด้้เจรจา เมืืองบางกอกเป็น็ เมืืองหน้า้ ด่า่ นของสยามที่่ม� ีเี จ้า้ เมืืองเป็น็
ให้ก้ องทหารฝรั่ง� เศสถอยออกไปจากเมืืองบางกอกเมื่อ�่ วันั ที่่� 18 แขกเติิร์์กนัับถืือศาสนาอิิสลาม เป็็นผู้้�มีีส่่วนสำำ�คััญช่่วย
ตุลุ าคม พ.ศ. 223011 เหลืือในการเจริิญสััมพัันธไมตรีีระหว่่างสยามกัับฝรั่ �งเศส
ด้ว้ ยเมืืองบางกอกมีคี วามเหมาะสมเป็น็ ที่่แ� วะพักั ก่อ่ นที่่จ� ะ
เดิินทางเข้้าไปกรุุงศรีีอยุุธยาและมีีการเก็็บภาษีีอากร
บริิเวณนี้้� ซึ่่�งเรีียกว่่า “เมืืองขนอน” หรืือขนอนบางกอก
โดยที่่�บริิเวณตั้ �งด่่านน่่าจะอยู่ �ทางใต้้ของป้้อมบริิเวณปาก
คลองบางกอก คืือ ป้อ้ มวิไิ ชยประสิทิ ธิ์ท� างทิศิ ตะวันั ตกและ
ป้้อมวิิไชยเยนทร์์ทางทิิศตะวัันออก ซึ่�่งอาจจะมีีความ
เกี่ย� วข้อ้ งกับั พื้้�นที่่�ชุมุ ชนโดยรอบมหาวิิทยาลัยั อยู่่�บ้า้ ง

11สันั ต์์ ท.โกมลบุตุ ร. (แปล) จดหมายเหตุกุ ารเดินิ ทางสู่�ประเทศสยาม ครั้�งที่่� 1 และจดหมายเหตุกุ ารเดินิ ทางครั้ง� ที่่� 2 ของบาทหลวงตาชาร์ค์ , สำ�ำ นัักพิมิ พ์ศ์ รีีสััญญา, 2551 หน้า้ 18

21 ประวััติศิ าสตร์ช์ ุุมชุนุ โดยรอบพื้น�้ ที่่�มหาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

3.3 สมัยั กรุุงศรีอี ยุุธยาตอนปลาย (พ.ศ. 2231 – 2310)

เป็น็ ช่ว่ งปลายของกรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาเวลาสั้้น� ๆ 79 ปี ี ก่อ่ นที่่จ� ะเสียี กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา
ให้ก้ ับั พม่า่ ในช่ว่ งเวลานี้้ค� วามรุ่่�งเรืืองของสยามมีมี าตลอดและได้ต้ ิดิ ต่อ่ ค้า้ ขายกับั
จีีนอย่่างมาก โดยได้้นำำ�สำ�ำ เภาสิินค้้าไปขายที่่�จีีนและมีีการเจริิญสััมพัันธไมตรีี
กับั จีนี (รูปู ที่่� 11) หลักั ฐานที่่�กล่่าวถึึงชุุมชนไม่่ปรากฏ สัันนิิษฐานว่า่ พื้้�นที่่ช� ุุมชนนี้้�
ยัังคงมีีประชาชนและชาวต่า่ งชาติิอาศัยั อยู่่�มากขึ้�น เพราะบริิเวณนี้้�มีวี ัดั พุทุ ธและ
วััดคริิสต์์อยู่�เป็็นจำ�ำ นวนมาก จนเกิิดความวุ่่�นวายตอนปลายสมััยที่่�สยามเสีีย
กรุุงศรีีอยุุธยาให้้กัับพม่่าในปีี พ.ศ. 2310 และอาจจะได้้รัับผลกระทบจากภััย
สงครามด้้วยเช่น่ กันั

ที่่ม� า : https://www.thairath.co.th/news/auto/review/1247781
รูปู ที่่� 11 เรืือสำ�ำ เภาบรรทุกุ สินิ ค้า้ สมััยกรุุงศรีีอยุุธยา

22ประวัตั ิิศาสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้�น้ ที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

บทที่�่ 4

สมััยกรุุงธนบุุรีี (พ.ศ.2310 – 2325)

เป็น็ ยุคุ ที่่ฟ� ื้น�้ ฟูบู ้า้ นเมืืองหลังั จากการพ่า่ ยแพ้ส้ งคราม
กับั พม่า่ สมเด็จ็ พระเจ้า้ ตากสินิ มหาราชได้ท้ รงสถาปนาเมืือง
บางกอก (ฝั่ง� ธนบุรุ ี)ี เป็น็ ราชธานีมี ีกี ารขยายเมืืองหลวงออกไป
ทางฝั่ง� ตะวัันออกของแม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยา ประชาชนชาวสยาม
สมัยั นั้้น� คงอยู่�อาศัยั หนาแน่น่ ริมิ ฝั่่ง� แม่น่ ้ำ��ำ ด้า้ นทิศิ ตะวันั ตกที่่เ� ป็น็
ฝั่ง� ราชธานีมี ากกว่า่ ฝั่่ง� ตะวันั ออก แต่ใ่ นสมัยั นี้้เ� ริ่ม� ปรากฏเห็น็
ชุุมชนชาวจีีนที่่�เข้้ามาค้้าขายหรืือเข้้ามาเพื่�่อช่่วยสมเด็็จ
พระเจ้้าตากสิินทำ�ำ ศึึกกัับพม่่าและลงหลัักปัักฐานอยู่�ในเมืือง
สยาม โดยเฉพาะริมิ ฝั่่ง� แม่น่ ้ำ��ำ เจ้า้ พระยาที่่ม� ีคี วามสะดวกในการ
เดินิ ทางค้า้ ขายและเลี้ย� งชีพี

24ประวัตั ิศิ าสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่�ม่ หาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

บ ริิเวณชุุมชนโดยรอบมหาวิิทยาลััยยัังคงเป็็นที่่�อยู่�อาศััยของคนไทยและชาวต่่างชาติิ รวมทั้้�งมีีชาวจีีนเข้้ามา

อาศัยั เป็็นจำำ�นวนมากเช่น่ กััน โดยเฉพาะบริเิ วณใกล้ว้ ััดส้้มเกลี้้�ยงขึ้น� ไปจนถึึงปากคลองสามเสน เพราะคนจีนี
ส่่วนใหญ่่เข้้ามาทำ�ำ การค้้าขายกัับชาวสยาม โดยนำำ�สิินค้้าจากสยามไปขายที่่�จีีนและนำ�ำ สิินค้้าจากจีีนมาขาย
ให้้กัับชาวสยาม แม้้ว่่าหลัักฐานที่่�บ่่งชี้�ยัังไม่่ปรากฏชััดเจนแต่่จากคำำ�บอกเล่่าของคนไทยเชื้�อสายจีีนเล่่าว่่าสัังเกตจาก
ศาลเจ้า้ จีีนโดยเฉพาะศาลเจ้า้ แม่ท่ ัับทิมิ บริิเวณเชิิงสะพานซัังฮี้้�มีีมานาน แต่แ่ รกเริ่ม� คงจะเป็น็ ศาลเจ้า้ แม่่ทัับทิิมที่่�ไม่่ได้้
ก่่อสร้้างให้ม้ั่�นคงถาวรมากนัักเพราะเพิ่่�งเข้้ามาเริ่ม� ต้น้ ทำ�ำ การค้้าและทรััพย์์ในการก่่อสร้า้ งศาลเจ้้ามีไี ม่่มากนักั

สำ�ำ หรัับชุุมชนคนไทย (ชาวสยาม) ที่่�อาศััยอยู่�
ตามแนวคลองสามเสนยัังคงมีีวิิถีีชีีวิิตแบบเกษตรกร
ทำ�ำ นาข้้าวและสวนผัักผลไม้้ เนื่�่องจากเป็็นสถานที่่�
อุุดมสมบููรณ์์มีีน้ำ�ำ�จากแม่่น้ำ�ำ� เจ้้าพระยาและคลอง
สามเสน และมีีที่่�ดิินขนาดใหญ่่ที่่�เรีียกต่่อ ๆ กัันมาว่่า
“ ทุ่ � ง ส าม เ ส น ” หลัั ก ฐ านว่่ า ไ ด้้ รัั บ ผ ล ก ร ะ ท บ จา ก
ภััยสงครามตอนเสีียกรุุงศรีีอยุุธยาครั้�งที่่� 2 ไม่่ปรากฏ
ชัดั เจนเช่น่ กันั

25 ประวัตั ิศิ าสตร์์ชุุมชุนุ โดยรอบพื้น�้ ที่ม�่ หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิิราช

ส่ว่ นชาวต่า่ งชาติทิี่่น� ับั ถืือศาสนาคริสิ ต์โ์ ดย
เฉพาะบริิเวณวััดคอนเซ็็ปชััญ ยัังคงเป็็นชุุมชน
ชาวโปรตุุเกสและฝรั่ �งเศสที่่�เข้้ามาเผยแผ่่ศาสนา
และมีกี ารเดินิ ทางไป-มากัับกรุุงศรีีอยุธุ ยา
สรุปุ แล้ว้ ช่ว่ งสมัยั กรุงุ ธนบุรุ ีี เป็น็ เวลาสั้้น� ๆ
15 ปีี แต่ก่ ็ม็ ีกี ารเปลี่�ยนแปลงกับั ชุมุ ชน คืือ ชาว
จีีนเข้้ามาอยู่�เพิ่่�มมากขึ้�น แต่่เดิิมบริิเวณริิมฝั่่�ง
แม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยามีีคนจีีนมาอยู่�อาศััยทำ�ำ การ
ค้้าขายตั้�งแต่่สมัยั กรุุงศรีอี ยุุธยาอยู่�แล้ว้

26ประวัตั ิิศาสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้น�้ ที่ม�่ หาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

บทที่�่ 5

สมััยกรุุงรััตนโกสินิ ทร์์ (พ.ศ. 2325 – 2468)

เกิิดการเปลี่�ยนแปลงกัับชุุมชนโดยรอบมหาวิิทยาลััย
เป็็นอย่่างมากในสมััยที่่�กรุุงเทพมหานครเป็็นราชธานีีของ
ชาวสยามโดยเฉพาะในตอนต้้นของกรุุงรััตนโกสิินทร์์ ช่่วง
รัชั กาลที่่� 1 – 3 (พ.ศ. 2325 – 2394) ที่่ม� ีกี ารขยายชุมุ ชน
มายังั ฝั่ง� ตะวันั ตกของแม่น่ ้ำ��ำ เจ้า้ พระยา โดยจะได้แ้ ยกเป็น็ 3
ช่่วงเวลาใหญ่่ ๆ และมีีสถานที่่�สำ�ำ คััญต่่าง ๆ โดยรอบ
มหาวิิทยาลััยสมััยกรุุงรััตนโกสิินทร์์ เกิิดขึ้�นหรืือได้้รัับการ
ปฏิสิ ังั ขรณ์ห์ ลายแห่ง่ ดังั รูปู ที่่� 12บุุ

28ประวัตั ิศิ าสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่�ม่ หาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

5.1 สมัยั รัชั กาลที่�่ 1 - 3 (พ.ศ.2325 - 2394)

ยุุครััตนโกสิินทร์์ตอนต้้น สมััยรััชกาลที่่� 1 – รััชกาลที่่� 3 (พ.ศ. 2325 – 2394) ภายหลัังที่่�สมเด็็จพระพุุทธยอดฟ้้า
จุุฬาโลกมหาราชได้้ทรงสถาปนาพื้้�นที่่�ที่่�อยู่�ฝั่�งตะวัันตกของแม่่น้ำำ�� เจ้้าพระยาเป็็นราชธานีีใหม่่ มีีนามว่่ากรุุงเทพมหานคร ซึ่่�งก็็
คืือเมืืองบางกอกเดิมิ ที่่�อยู่�ฝั่ง� ตรงข้้ามกับั เมืืองธนบุุรีีศรีีมหาสมุทุ รราชธานีเี ดิมิ สมัยั กรุุงธนบุรุ ีีนั่่�นเอง
แรกเริ่�มการสถาปนากรุงุ รัตั นโกสิินทร์เ์ ป็็นราชธานีแี ห่่งใหม่่ในรัชั กาลที่่� 1 บ้้านเมืืองยัังมีีศึึกสงครามรอบด้้าน โดยพม่า่
เขมร ล้า้ นนา และลาว แต่ท่ ี่่ต� ้อ้ งระวังั อย่า่ งมากคืือพม่า่ ด้า้ นทิศิ ตะวันั ตก และความวุ่่�นวายในประเทศเขมรที่่ม� ีกี ารช่ว่ งชิงิ อำ�ำ นาจ
กัันเองและการเข้า้ มาเกี่ย� วข้อ้ งของเวียี ดนามจึึงเป็็นที่่ม� าของประชาชนในชุุมชนแห่ง่ นี้้� ได้แ้ ก่่

5.1.1 สมัยั รััชกาลที่่� 1 (พ.ศ. 2325 – 2352)
ในปีี พ.ศ. 2325 เกิดิ การสู้้�รบกันั ในเขมรที่่พ� นมเปญได้ม้ ีกี ารอพยพชาวเขมรเข้า้ รีตี เข้า้ มาในกรุงุ สยาม12พระบาทสมเด็จ็
พระพุทุ ธยอดฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราชโปรดอนุญุ าตให้พ้ วกเขมรเข้า้ รีตี ที่่น� ับั ถืือศาสนาคริสิ ต์ม์ าตั้้ง� หมู่่�บ้า้ นอาศัยั ทางทิศิ เหนืือของวัดั
สมอราย (รููปที่่� 13) เพราะบริิเวณดัังกล่่าวมีีชุุมชนชาวคริิสต์์ที่่�เป็็นชาวโปรตุุเกสและมีีชาวเขมรป่่าดงหรืือชาวกุุยหรืือ
ชาวกวยอาศัยั อยู่�เดิมิ คืือบริเิ วณวัดั คอนเซ็ป็ ชัญั ที่่ม� ีมี าตั้้ง� แต่ส่ มัยั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาซึ่ง�่ ในตอนนี้้ม� ีเี ขมรเข้า้ รีตี มาอาศัยั อยู่่�จำำ�นวน 500
คน ส่ว่ นเขมรที่่�เป็น็ ชาวพุุทธโปรดให้้ไปอยู่�ที่�ตำ�ำ บลคอกกระบืือ (ปัจั จุบุ ัันคืือยานนาวา)
ดังั นั้้น� บริเิ วณวัดั คอนเซ็ป็ ชัญั จึึงถูกู ขนานนามว่า่ เป็น็ หมู่่�บ้า้ นเขมร ตั้้ง� แต่น่ั้้น� มาโดยเป็น็ การอยู่�อาศัยั รวมกันั กับั กลุ่่�มชาวคริสิ ต์์
ตั้ �งแต่่สมััยกรุุงศรีีอยุุธยาที่่�ส่่วนใหญ่่เป็็นชาวโปรตุุเกส หากเข้้าไปในชุุมชนบ้้านเขมรจะเห็็นโบสถ์์วััดคอนเซ็็ปชััญรููปแบบสไตล์์
โปรตุเุ กสและมีีบ้า้ นทรงขนมปังั ขิงิ (รูปู ที่่� 14) อยู่่�หลายหลังั

12พระราชพงศาวดารกรุงุ รััตนโกสิินทร์ ์ รััชกาลที่่� 1-4, ฉบับั เจ้า้ พระยาทิิพากรวงศ์์ (ขำ�ำ บุุนนาค) เล่ม่ ที่่� 1 สำ�ำ นักั พิิมพ์ศ์ รีีปััญญา 2555. หน้้า 81

29 ประวัตั ิิศาสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้�้นที่ม่� หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิริ าช

รูปู ที่่� 12 สถานที่่�ประวัตั ิิศาสตร์ใ์ นสมััยกรุุงรััตนโกสิินทร์์โดยรอบมหาวิิทยาลััย
30ประวััติิศาสตร์์ชุุมชุุน โดยรอบพื้น้� ที่่ม� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

รูปู ที่่� 13 บ้้านเรืือนในหมู่่บ� ้้านเขมร (วััดคอนเซ็็ปชััญ)
31 ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุุมชุนุ โดยรอบพื้้�นที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิริ าช

รููปที่่� 13 บ้้านเรืือนในหมู่่บ� ้้านเขมร (วัดั คอนเซ็็ปชัญั )
32ประวััติิศาสตร์ช์ ุุมชุุน โดยรอบพื้�น้ ที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

รููปที่่� 14 บ้้านทรงขนมปัังขิิงในหมู่่บ� ้้านเขมร

นอกจากนั้้น� ช่่วงปีีเดีียวกััน (พ.ศ. 2325) พระพุุทธยอดฟ้า้
จุุฬาโลกมหาราช ได้โ้ ปรดให้ม้ ีีการปฏิสิ ังั ขรณ์์วััดสมอรายที่่�
มีีพระอาวาสศรีีเป็็นเจ้้าอาวาส ทรงสถาปนาให้้เป็็นพระ
ปััญญาพิิศาลเถร ชาวบ้้านยัังเรีียกวััดนี้้�ว่่าวััดสมอราย
ดั้ �งเดิิม

33 ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่ม�่ หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

• วัดั ราชาธิวิ าสวิหิ าร 1) พระอุุโบสถ

เป็็นวััดโบราณ กล่่าวกัันว่่ามีีมาตั้้�งแต่่สมััยกรุุงศรีีอยุุธยา เดิิมมีีชื่่�อว่่าวััดสมอราย ในพระราชพงศาวดารกรุุง
รััตนโกสิินทร์์ฉบัับเจ้้าพระยาทิิพากรวงศ์์มหาโกษาธิิบดีี (ขำ�ำ บุุนนาค) ได้้กล่่าวว่่าเมื่่�อสมเด็็จพระพุุทธยอดฟ้้าจุุฬาโลก
มหาราชขึ้น� ครองราชย์เ์ ป็น็ พระมหากษัตั ริยิ ์แ์ ห่ง่ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ ทรงโปรดฯ ให้ป้ ฏิสิ ังั ขรณ์ว์ ัดั สมอรายพร้อ้ ม ๆ กับั วัดั
อื่น่� ๆ ทั่่ว� พระนคร อาทิ ิ วัดั คูหู าสวรรค์ว์ ัดั แจ้ง้ วัดั ท้า้ ยตลาด วัดั คอกกระบืือ วัดั พลับั ในคลองบางกอกใหญ่ ่ วัดั ทองคลอง
บางกอกน้้อย วััดเลีียบ วััดระฆััง เมื่่อ� รัชั กาลที่่� 2 ดำำ�รงพระยศเป็็นพระเจ้้าลูกู เธอและทรงผนวช ทรงโปรดฯ ให้เ้ สด็็จ
ประทัับที่่�วััดสมอราย13 พระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หััวขณะทรงผนวชได้้เคยเสด็จ็ ประทัับวััดนี้้� และเมื่�อ่ เสด็็จ
ขึ้�นเสวยราชสมบัตั ิิแล้้วได้้โปรดฯ ให้ป้ ฏิสิ ังั ขรณ์์อีกี ครั้�ง แล้ว้ พระราชทานนามว่่า วัดั ราชาธิวิ าสวิหิ าร
ภายในวัดั มีสี ถานที่่ส� ำำ�คัญั อาทิิ พระอุโุ บสถที่่พ� ระบาทสมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั ทรงพระกรุณุ าโปรดเกล้า้ ฯ
ให้ร้ื้อ� แล้ว้ สร้า้ งใหม่่ เป็น็ อาคารทรงขอมศิลิ ปะปูนู ปั้้น� ในพ.ศ. 2450 สมเด็จ็ พระเจ้า้ บรมวงศ์เ์ ธอ เจ้า้ ฟ้า้ กรมพระยานริศิ
รานุวุ ััดติิวงศ์ท์ รงออกแบบ ถืือว่่าเป็น็ พระอุุโบสถที่่�สวยงามมาก ภายในพระอุุโบสถที่่�พระประธาน 2 องค์์ คืือ พระสัมั
พุทุ ธวัฒั โนภาส และพระสัมั พุุทธพรรณีี (รูปู ที่่� 15)

13พระราชพงศาวดารกรุุงรััตนโกสิินทร์์ รััชกาลที่่� 1-4, ฉบัับเจ้้าพระยาทิิพากรวงศ์์ (ขำำ� บุนุ นาค) เล่ม่ ที่่� 1
สำำ�นัักพิิมพ์ศ์ รีีปัญั ญา 2555. หน้า้ 201

34ประวัตั ิิศาสตร์์ชุุมชุุน โดยรอบพื้�้นที่ม่� หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช

2) พระสััมพุุทธพรรณีี 3) พระสััมพุทุ ธวััฒโนภาส

รููปที่่� 15 วัดั ราชาธิิวาสวิหิ าร

5.1.2 สมััยรัชั กาลที่�่ 2 (พ.ศ. 2352 – 2367)
ในช่ว่ งสมัยั รัชั กาลที่่� 2 เหตุกุ ารณ์ท์ ี่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนมีไี ม่ม่ าก แต่ท่ ี่่ส� ำ�ำ คัญั อย่า่ งมาก คืือ การเกิดิ อหิวิ าตกโรค
ระบาดใน พ.ศ. 2363 ในปลายสมััยของพระองค์์ จากจดหมายของมิิสเตอร์์จอห์์น ครอว์์ฟอร์์ด (John Crawfurd) ถึึง
มิิสเตอร์์จีี สวิินตันั (G. Swinton) รัฐั มนตรีวี ่า่ การฉบัับวันั ที่่� 27 มิถิ ุุนายน พ.ศ. 2366 ได้ร้ ายงานว่่าสยามเกิิดอหิิวาต์์ระบาด
ในปีี พ.ศ. 2363 โดยเริ่�มระบาดจากเมืืองปีีนัังแล้้วเข้้ามาที่่�สงขลา แล้้วระบาดมาถึึงพระนคร โดยระบาดอยู่�ตามริิมน้ำำ�� แล้้ว
ขยายออกไปอาณาจัักรลาวและขยายออกไปจนถึึงกััมพููชา และจบลงที่่�เมืืองญวน ผลการสำำ�รวจพบว่่าชาวสยามเสีียชีีวิิต 2
ใน 10 คนเฉพาะที่่เ� มืืองบางกอก14 ในช่ว่ งเวลาดังั กล่า่ วชุมุ ชนที่่อ� ยู่�ริมแม่น่ ้ำ�ำ�เจ้า้ พระยาน่า่ จะได้ร้ ับั ผลกระทบรวมทั้้ง� พื้้น� ที่่ช� ุมุ ชน
โดยรอบมหาวิิทยาลััย

5.1.3 สมััยรัชั กาลที่่� 3 (พ.ศ. 2367 – 2394)
พระบาทสมเด็็จพระนั่่ง� เกล้้าเจ้า้ อยู่่�หััวทรงขึ้�นครองราชย์์เป็น็ พระมหากษัตั ริยิ ์์แห่่งกรุุงรัตั นโกสินิ ทร์ใ์ นปีี พ.ศ. 2367 ขณะ
ที่่พ� ระชนมายุไุ ด้้ 38 ปีี ในวันั พฤหัสั บดีที ี่่� 6 กุมุ ภาพันั ธ์์ พ.ศ. 2376 เกิดิ การสู้้�รบระหว่า่ งกองทัพั ไทยกับั กองทัพั ญวนที่่เ� มืืองโจฎก กองทัพั ไทย
โดยการนำำ�ของเจ้า้ พระยาบดิินทรเดชา (สิงิ ห์ ์ สิงิ หเสนีี) ได้พ้ าพวกญวนเข้า้ รีีตตามกลับั มากรุงุ เทพมหานครด้ว้ ย และรััชกาลที่่� 3 โปรด
ให้้อาศััยอยู่�ที่�ทิิศเหนืือของบ้้านเขมรเข้้ารีีตและติิดกัับวััดส้้มเกลี้�ยง แล้้วโปรดให้้สัักที่่�ข้้อมืือว่่า "ญวนสวามิิภัักดิ์�” ซึ่่�งเป็็นชาวญวนกลุ่่�ม
แรกที่่น� ับั ถืือศาสนาคาทอลิกิ ต้้นกำ�ำ เนิดิ ชุุมชนบ้า้ นญวนสามเสนตั้้ง� แต่่นั้้น� มา15
ใน พ.ศ. 2383 มีญี วนอีกี กลุ่่�มหนึ่ง่� ได้ห้ นีอี อกจากเมืืองญวนมาทางเมืืองเขมรราว 134 คน พระองค์แ์ ก้ว้ (กษัตั ริยิ ์เ์ ขมร) ส่ง่
มาให้เ้ จ้า้ พระยาบดินิ ทรเดชา (สิงิ ห์ ์ สิงิ หเสนี)ี ที่่เ� มืืองพระตะบอง แล้ว้ เจ้า้ พระยาบดินิ ทรเดชาก็ส็ ่ง่ เข้า้ มากรุงุ เทพมหานคร โปรดให้ส้ ักั ที่่�
ข้้อมืือว่่า “กองอาสารบญวน” พระเจ้า้ อยู่่�หัวั พระราชทานให้้สมเด็จ็ พระเจ้า้ น้อ้ งยาเธอ เจ้า้ ฟ้า้ กรมขุุนอิศิ เรศรังั สรรค์์ (พระปิ่น�่ เกล้า้ เจ้้า
อยู่่�หัวั ) ใช้้สอย และยังั มีีญวนอีกี กลุ่่�มหนึ่ง่� มาจากเมืืองพนมเปญ หนีมี าอีีก 200 คน ได้ใ้ ห้ม้ าสมทบกัับพวกเดิมิ ที่่ม� าก่อ่ นแล้ว้ 16
ใน พ.ศ. 2384 กองทััพเขมรกัับกองทััพญวนรบกััน มีีการนำ�ำ ญวนเข้้ารีีตมาไว้้ที่่�หมู่่�บ้้านญวนริิมวััดส้้มเกลี้�ยงกัับกลุ่่�มแรกที่่�มา
อยู่�ในปีี พ.ศ. 237617

11115674พพพพรรรระะะะรรรราาาาชชชชพพพพงงงงศศศศาาาาววววดดดดาาาารรรรกกกกรรรรุุุุุุงงงงุุ รรรรััััตัตัตัตั นนนนโโโโกกกกสสสสิิิิิิิินนนนททททรรรร์์์์์ ์ ์์ รรรรัััััชัชชชัั กกกกาาาาลลลลททททีีีี่่่่่่่่���� 1-4, ฉบัับเจ้า้ พระยาทิิพากรวงศ์์ (ขำำ� บุุนนาค) เล่ม่ ที่่� 1 สำำ�นัักพิิมพ์ศ์ รีีปััญญา 2555. หน้้า 271
3, ฉบับั เจ้า้ พระยาทิิพากรวงศ์์มหาโกษาธิิบดีี กรมศิิลปากรจััดพิิมพ์์ 2547. หน้้า 56
3, ฉบัับเจ้้าพระยาทิพิ ากรวงศ์์มหาโกษาธิิบดีี กรมศิลิ ปากรจััดพิมิ พ์์ 2547. หน้้า 94
3, ฉบัับเจ้า้ พระยาทิิพากรวงศ์์มหาโกษาธิิบดีี กรมศิิลปากรจััดพิิมพ์์ 2547. หน้้า 99

35 ประวััติศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุุน โดยรอบพื้้น� ที่ม�่ หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช

• วัดั นักั บุญุ ฟรังั ซีสี เซเวีียร์์ 1) โบสถ์ว์ ััดนัักบุุญเซนต์ฟ์ รัังซีสี เซเวีียร์์

ในชุุมชนบ้้านญวนสามเสน ได้้อยู่�อาศััยในบริิเวณนี้้�มาตลอด โดยได้้รัับพระราชทานที่่�ดิินให้้อยู่�อาศััยจนได้้มีีการ
ก่อ่ สร้า้ งวัดั นักั บุญุ เซนต์ฟ์ รังั ซิสิ เซเวียี ร์์ ในพ.ศ. 2377 เป็น็ การหล่อ่ หลอมวัฒั นธรรมของชาวญวนคาทอลิกิ กับั สังั คมของ
ชุุมชนไทยพุุทธที่่�อยู่�ร่่วมกัันอย่่างกลมกลืืน แต่่ยัังคงรัักษาวััฒนธรรมและความเชื่่�อทางศาสนาได้อ้ ย่า่ งมั่น� คง ซึ่ง�่ รวมไป
ถึึงชุุมชนบ้้านเขมรที่่�เป็็นคาทอลิิกเช่่นกััน หมู่่�บ้้านญวนหรืือบ้้านมิิตรคามสามเสน มีีวััดนัักบุุญเซนต์์ฟรัังซีีสเซเวีียร์์
(รูปู ที่่� 16) เป็น็ ศูนู ย์ร์ วมจิติ ใจของชาวญวนคาทอลิกิ มีโี บสถ์ห์ ลังั ที่่� 3 ที่่ส� วยงาม โดยการริเิ ริ่ม� ของคุณุ พ่อ่ ยิบิ าร์ต์ าที่่ใ� ช้เ้ วลา
สร้า้ งนาน 10 ปีี สร้า้ งเสร็จ็ และทำำ�พิธิ ีีเสกอย่่างสง่่าในวัันฉลองนัักบุุญฟรัังซีีสเซเวีียร์์ในปีี พ.ศ. 2410 โดยพระสัังฆราช
ดูปู องค์ ์ (Du Pond) ประมุขุ ของมิสิ ซังั โดยอาคารเป็น็ สถาปัตั ยกรรมแบบนีโี อโกธิคิ ที่่ง� ดงาม ภายในอาคารมีจี ารึึกภาษา
ญวนอักั ษร “จืือโนม” บนฝ้า้ เพดานและพระแท่น่ ซึ่ง�่ ตัวั อักั ษรนี้้ม� ีีความคล้า้ ยคลึึงภาษาจีนี มาก หากจะแตกต่า่ งไปจาก
ภาษาเวีียดนามปัจั จุบุ ัันที่่ใ� ช้้ตััวอักั ษรแบบลาตินิ 18

18180 ปีี สมโภชวััดนักั บุุญฟรัังซีีสเซเวียี ร์์ สามเสน. พ.ศ. 2558. หน้า้ 47.




36ประวัตั ิิศาสตร์์ชุุมชุนุ โดยรอบพื้น�้ ที่่ม� หาวิิทยาลััยนวมิินทราธิิราช

2) อักั ษรจืือโนม

นอกจากนี้้ภ� ายในบริเิ วณวัดั ยังั มีพี ระรูปู พระเยซูเู จ้า้ ทรงรักั ษาคนตาบอด 3) รููปปั้้�นพระแม่ม่ าเรีียและนัักบุญุ ฟรัังซีีสเซเวีียร์์
ซึ่ง�่ พระบาทสมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั ทรงไถ่ม่ าจากโรงงานช่า่ งหล่อ่
ช่่างปั้้�น และช่่างเขีียนที่่�เมืืองฟลอเรนซ์์ (Florence) ประเทศอิิตาลีีใน
พ.ศ. 2440 ได้ม้ าประดิษิ ฐานที่่ห� น้า้ วัดั และมีพี ิธิ ีเี สกพระรูปู ในวันั ที่่� 11 ธันั วาคม
พ.ศ. 249219 เป็น็ สถานที่่ท� ี่่ค� วรไปสักั การะองค์พ์ ระเยซูเู จ้า้ รักั ษาคนตาบอด
เพื่อ่� เป็็นสิิริมิ งคลแก่่ชีีวิติ

รูปู ที่่� 16 วัดั นัักบุุญเซนต์ฟ์ รัังซีีสเซเวีียร์์ 4) พระเยซูรู ัักษาคนตาบอด

19180 ปีี สมโภชวััดนักั บุญุ ฟรังั ซีีสเซเวีียร์์ สามเสน. พ.ศ. 2558. หน้า้ 79.


37 ประวัตั ิิศาสตร์์ชุมุ ชุุน โดยรอบพื้�้นที่่ม� หาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

(1) ประตูหู น้า้ วัดั เทวราชกุุญชรวรวิหิ าร

• วัดั เทวราชกุญุ ชรวรวิหิ ารหรือื วัดั สมอแครง

เดิิมเป็็นวััดราษฎร์์ที่่�สร้้างมาตั้้�งแต่่สมััยกรุุงศรีีอยุุธยามีีชื่�อ่ ว่่าวััดสมอแครง เป็็นวััดคู่่�กับวััดสมอราย (วััดราชา
ธิวิ าส) ประวััติิการสร้า้ งวัดั ในอดีตี ไม่่มีีหลักั ฐานชััดเจน แต่ไ่ ด้้รับั การบููรณะปฏิิสัังขรณ์์วััดตั้�งแต่่สมััยสมเด็จ็ พระพุทุ ธยอด
ฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราช โดยทรงให้ส้ มเด็จ็ พระบวรราชเจ้า้ มหาสุรุ สิงิ หนาทได้ร้ ่ว่ มกันั บุรุ ณะวัดั สมอแครงและวัดั ส้ม้ เกลี้ย� ง20
พ.ศ. 2392 ในปลายสมัยั ของรััชกาลที่่� 3 พระองค์์ทรงบูรู ณะปฏิิสัังขรณ์์วััดในพระนครเป็็นจำำ�นวนมาก และทรง
โปรดให้ป้ ระชาชนและขุนุ นางรวมใจกันั บูรู ณะ ในจำ�ำ นวนนี้้ป� ระชาชนได้บ้ ูรู ณะ คืือ วัดั สมอแครงที่่ม� ีขี รัวั ตาของท่า่ นกรม
หมื่น�่ พิทิ ักั ษเทเวศร เมื่อ�่ บูรู ณะวัดั สมอแครงเสร็จ็ รัชั กาลที่่� 3 ทรงโปรดพระราชทานนามว่า่ วัดั เทวราชกุญุ ชร21 (รูปู ที่่� 17)
ภายในบริิเวณวััดมีีสิ่�งที่่�น่่าสนใจที่่�สำำ�คััญ อาทิิ พระอุุโบสถหลัังใหญ่่ที่่�มีีความสวยงามตามแบบสถาปััตยกรรมไทย
สมััยรััชกาลที่่� 3 (พระราชนิิยม) คืือ ส่่วนของหลัังคาเป็็นเครื่�่องไม้้มุุงกระเบื้้�อง มีีช่่อฟ้้าใบระกา หางหงส์์ มีีเสาทรง
สี่เ� หลี่่ย� มขนาดใหญ่ร่ อบพระอุโุ บสถ ซึ่ง่� เป็น็ เอกลักั ษณ์ข์ องงานสถาปัตั ยกรรมสมัยั รัชั กาลที่่� 3 ภายในอุโุ บสถมีพี ระพุทุ ธ
เทวราชปฏิมิ ากรเป็น็ พระพุทุ ธรูปู ปางมารวิชิ ัยั โลหะหล่อ่ ลงรักั ปิิดทอง สันั นิษิ ฐานว่า่ พระเจ้า้ บรมวงศ์เ์ ธอ กรมพระพิทิ ักั ษ์์
เทเวศร์์อัญั เชิญิ มาจากวัดั มหาธาตุุ เมืืองลพบุุรี2ี 2

222012พจพิริตระระรกราารชชรพมพจงงตศศุาุราวาวดรดัากัารขร กกกัรรัมุุุงุงมรรััััฏัตัตฐนนาโโนกก สสวิิัินนิ ัดททเทรร์์ว์ ์ รรรัััชชั ากกชาากุลลญุ ททีี่่ช่่�� ร31ว,–รฉวิบ4หิั,บั าฉเรจบ้.ัา้ ับIพSเBรจ้ะNา้ ยพ9ารท7ะิ8พิย-าา6ทก1ิรพิ6ว-า4งกศ9์รม์7ว-หง5ศา6์โ์ 2(กข-ำษ0ำ�า .ธบพิุิบุน.ศนดี.าี ก2คร5)ม6ศเล2ิ่ิลม่. ปห1นา.้ก า้สร ำ�ำ4จัน4ัดัักพิพิมิพมิ ์พ์์2ศ์ 5รี4ีปั7ัญ. ญหนา้.า้ พ1.4ศ5. 2555. หน้้า 328.




38 ประวััติิศาสตร์์ชุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้น� ที่�ม่ หาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิริ าช

1()3)โบโบสสถ์ถว์ ั์ัด์วััดนัเกั ทบวุุญราเซชนกตุุญ์ฟ์ ชรรัังวซรีวีสิเหิ ซาเรวียี ร์์
2) อักั ษรจืือโนม
(2) พระพุุทธรูปู องค์์ประธานในโบสถ์ ์

(4) พิิพิธิ ภััณฑ์์สัักทอง

รูปู ที่่� 17 วัดั เทวราชกุุญชรวรวิหิ าร

39 ประวััติศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่�่มหาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิิราช

• วัดั ราชผาติกิ าราม (วัดั ส้ม้ เกลี้้ย� ง) (1) พระพุุทธรููปองค์์ประธานในโบสถ์์

สืืบเนื่อ�่ งมาจากในสมัยั พระบาทสมเด็จ็ พระนั่่ง� เกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั มีชี าวญวนอพยพเข้า้ มาพึ่ง�่ พระบรมโพธิสิ มภารจำำ�นวน
มาก จึึงโปรดเกล้า้ ฯ ให้้ชาวญวนซึ่�่งนับั ถืือศาสนาคริสิ ต์์ตั้ง� บ้า้ นเรืือนอยู่�ริมวััดส้ม้ เกลี้�ยงเหนืือบ้า้ นเขมรที่่�อพยพมาตั้้�งแต่่
สมััยรััชกาลที่่� 1 พระราชทานที่่�ดิินให้้อยู่�อาศััยซึ่�่งก็็คืือหมู่่�บ้้านญวนและพระราชทานทรััพย์์ส่่วนพระองค์์ให้้สร้้างโบสถ์์
คริสิ ต์ศ์ าสนาด้ว้ ยไม้ไ้ ผ่เ่ ป็น็ การชั่่ว� คราว มีชี ื่อ่� ว่า่ วัดั เซนต์ฟ์ รังั ซีสี เซเวียี ร์ ์ ด้ว้ ยมีชี าวเขมรและชาวญวนอยู่่�กันั อย่า่ งหนาแน่น่
บ้้านเรืือนแต่่ละหลัังมีีเนื้้�อที่่�น้้อย พอถึึงรััชกาลที่่� 4 จึึงมีีการย้้ายวััดส้้มเกลี้�ยงขึ้�นไปทางทิิศเหนืือ โดยโปรดเกล้้าฯ ให้้
พระบาทสมเด็จ็ พระปิ่น�่ เกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั ทรงสร้า้ งวัดั ขึ้น� ใหม่ท่ ดแทนการย้า้ ยวัดั ซึ่ง�่ เป็น็ การผาติกิ รรม แต่ก่ ารก่อ่ สร้า้ งบูรู ณะ
ไม่่สำ�ำ เร็็จในรััชกาลดัังกล่่าว ทรงเสด็็จสวรรคตก่่อน และได้้มาบููรณะก่่อสร้้างต่่อในสมััยรััชกาลที่่� 4 โดย
มีีสมเด็็จพระปิ่่�นเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััวเป็็นผู้้�ดำ�ำ เนิินการต่่อจนเสร็็จสมบููรณ์์ จนถึึงรััชกาลพระบาทสมเด็็จพระปรเมนทร
มหาอานัันทมหิดิ ล พระอัฐั มรามาธิบิ ดินิ ทร ได้้โปรดเกล้า้ ให้เ้ ปลี่�ยนนามวัดั ส้ม้ เกลี้�ยงเป็น็ วััดราชผาติิการาม เมื่อ�่ วันั ที่่� 4
กัันยายน พ.ศ. 247923
การก่อ่ สร้า้ งส่ว่ นใหญ่ใ่ ช้ช้ ่า่ งจากชาวญวนอพยพมาเป็น็ ผู้้�ก่อสร้า้ ง ลักั ษณะของสถาปัตั ยกรรมจึึงมีหี น้า้ ต่า่ งเป็น็ แบบ
ญวน ซึ่�่งมีีความงดงามตามศิลิ ปะญวนตั้้ง� แต่น่ ั้้�นมา

23ราชผาติิกานุสุ รณ์์. โครงการบูรู ณปฏิสิ ัังขรณ์์วััดราชผาติิการาม. สำำ�นักั งานทรัพั ย์ส์ ิินส่ว่ นพระมหากษััตริยิ ์.์ พ.ศ. 2559. หน้า้ 14-18


40ประวัตั ิิศาสตร์์ชุุมชุุน โดยรอบพื้น�้ ที่่�มหาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิิราช

จุุดเด่น่ ของวััดราชผาติิการามวรวิิหาร คืือ พระอุุโบสถที่่�เป็น็ • พระบรมอััฐิิสองรััชกาล ที่่�ประดิิษฐานอยู่�บน
ศิิลปะแบบญวนที่่�ไม่่ปรากฏช่่อฟ้้า นาคสะดุ้�ง และหางหงส์์ เช่่น ผนัังด้้านหลัังพระอุุโบสถวััดราชผาติิการาม โดยเป็็น
วััดอื่่�น ๆ ที่่�สร้้างในสมััยรััชกาลที่่� 3 ที่่�มีีความสวยงามเป็็น พระบรมอัฐั ิขิ องพระบาทสมเด็จ็ พระจอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั
เอกลักั ษณ์ท์ี่่โ� ดดเด่น่ น่า่ สนใจ ก่อ่ สร้า้ งโดยช่า่ งชาวญวน จึึงได้อ้ อก และพระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว
มาเป็็นอย่า่ งที่่�เห็น็ ภายในพระอุโุ บสถมีีพระประธานหลวงพ่่อสุกุ (รููปที่่� 18 (2))
ถืือเป็็นพระศัักดิ์ �สิิทธิิที่่�เป็็นที่่�เคารพสัักการะและมีีพุุทธลัักษณะที่่�
งดงามตามสกุุลช่่างเชีียงแสน โดยเป็็นพระพุุทธรููปปางมารวิิชััย 2) พระบรมอััฐิสิ องรััชกาล
ศิิลปะล้้านช้้าง มีีขนาดหน้้าตัักกว้้าง 69 เซนติิเมตร สููง 165 • ภาพจิิตรกรรมฝาผนัังอุุโบสถ เป็็นภาพ
เซนติเิ มตร เป็น็ เนื้้อ� ทองสำ�ำ ริดิ ซึ่ง่� พระบาทสมเด็จ็ พระปิ่น�่ เกล้า้ เจ้า้ จิิตรกรรมชุุดพระมหาชนก ตามท้้องเรื่�องที่่�ปรากฏ
อยู่่�หััวได้้อััญเชิิญมาจากเวีียงจัันทน์์พร้้อม ๆ กัับพระเสริิม ซึ่�่ง ในมหาชนกชาดก จำ�ำ นวน 10 ชุุด ชุุดละ 3 ภาพ
ประดิิษฐานอยู่�ที่�วััดปทุุมวนาราม และหลวงพ่่อพระใสซึ่่�ง (รูปู ที่่� 18 (3))
ประดิิษฐานอยู่�ที่�วััดโพธิิชััย จัังหวััดหนองคาย บางตำ�ำ นานเล่่าว่่า
หลวงพ่อ่ ทั้้�งสามองค์เ์ ป็น็ พี่่�น้้องกััน สร้า้ งพร้้อมกััน คืือ พระเสริมิ
พระสุกุ และพระใส อย่า่ งไรก็ต็ าม ประวัตั ิขิ องหลวงพ่อ่ พระสุกุ ยังั
มีคี วามเชื่อ�่ ว่า่ ตอนที่่น� ำ�ำ มากรุงุ เทพมหานครนั้้น� พระสุกุ ได้จ้ มหาย
ไปในแม่น่ ้ำำ�� โขง นอกจากนั้้น� บริเิ วณด้า้ นหลังั ของพระอุโุ บสถยังั เป็น็
ที่่เ� ก็บ็ พระบรมอััฐิขิ องรัชั กาลที่่� 4 และรัชั กาลที่่� 5

• อุโุ บสถตามแบบสถาปัตั ยกรรมญวน และหน้า้ บันั อุโุ บสถ
เนื่�่องจากช่่างชาวญวนเป็็นผู้้�สร้้างตามพระประสงค์์ของพระบาท
สมเด็็จพระปิ่่�นเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว และทรงต้้องการให้้เป็็นอนุุสรณ์์
แสดงฝีมี ืือช่า่ งชาวญวน (รูปู ที่่� 18 (1))

1) พระอุุโบสถ 3) ภาพจิิตรกรรมฝาผนังั อุุโบสถ24

รูปู ที่่� 18 วัดั ราชผาติิการาม

24ราชผาติิกานุุสรณ์.์ โครงการบูรู ณปฏิิสัังขรณ์ว์ ััดราชผาติิการาม. สำ�ำ นักั งานทรัพั ย์ส์ ิินส่่วนพระมหากษััตริยิ ์์. พ.ศ. 2559


41 ประวััติิศาสตร์์ชุุมชุุน โดยรอบพื้น้� ที่�ม่ หาวิิทยาลัยั นวมินิ ทราธิริ าช

• ศาลเจ้า้ แม่ท่ ับั ทิมิ รูปู ที่่� 19 ศาลเจ้า้ แม่่ทับั ทิิม

ศาลเจ้า้ แม่ท่ ับั ทิมิ และชุมุ ชนไหหลำำ� เดิมิ ทราบว่า่ ในช่ว่ งรัชั กาลที่่� 3 พ.ศ. 2385 มีกี ารติดิ ต่อ่ ค้า้ ขายกับั จีนี เป็น็ อย่า่ ง
มาก สยามมีีการแต่่งสำ�ำ เภาสิินค้้าไปขายที่่�ประเทศจีีนและมีีคนจีีนมาติิดต่่อค้้าขายมากขึ้�นซึ่่�งส่่วนมากจะอาศััยอยู่�ตาม
ริมิ แม่น่ ้ำ��ำ เจ้า้ พระยา โดยเฉพาะบริเิ วณใกล้ว้ ัดั ส้ม้ เกลี้ย� งไปจนถึึงปากคลองสามเสน ซึ่ง่� เป็น็ ชาวจีนี ไหหลำำ�เป็น็ ส่ว่ นใหญ่ท่ ี่่�
เดิินทางมาจากเกาะไหหลำำ� ได้้ตั้�งถิ่�นฐานบริิเวณริิมฝั่่�งแม่่น้ำ��ำ เจ้้าพระยาทางทิิศเหนืือของหมู่่�บ้้านญวน25 เมื่่�อค้้าขาย
รุ่�งเรืืองประกอบกัับการคิิดถึึงถิ่�นฐานเดิิมที่่เ� มืืองจีีน ได้้มีกี ารตั้้ง� ศาลเจ้า้ แม่่ทัับทิมิ หรืือศาลเจ้า้ แม่จุ่้�ยโบเนีียว ชาวไหหลำ�ำ
จึึงได้ร้ วบรวมเงินิ จัดั ทำ�ำ ไม้ส้ ลักั รูปู เจ้า้ แม่ท่ ับั ทิมิ ที่่เ� มืืองจีนี ประดิษิ ฐาน ณ ศาลเจ้า้ แม่ท่ ับั ทิมิ และมีกี ารก่อ่ สร้า้ งให้ส้ วยงาม
ตามรููปแบบสถาปััตยกรรมจีีนดัังที่่�เห็็นในปััจจุุบััน (รููปที่่� 19) ศาลเจ้้าแม่่ทัับทิิมอยู่�บริิเวณเชิิงสะพานซัังฮี้�้ ถืือว่่า
เป็็นศาลเจ้้าแม่่ทัับทิิมศาลแรกของคนจีีนไหหลำำ�ในประเทศไทยที่่�มีีคนจีีนโดยเฉพาะชาวจีีนไหหลำำ�มาสัักการะบููชาเป็็น
จำำ�นวนมาก ในวัันเกิิดเจ้้าแม่่ที่่�ตรงกัับวัันลอยกระทงของชาวไทยและจะมีีงานสัักการะใหญ่่อีีกครั้�งซึ่�่งตรงกัับช่่วงเดืือน
พฤศจิิกายน – ธันั วาคมของทุุกปีี และอาจจะมีไี ปถึึงวันั ขึ้้�นปีใี หม่่ของปีถี ัดั ไป
ภายในบริิเวณศาลเจ้้าแม่ท่ ับั ทิมิ มีีการจำำ�หน่า่ ยขนมและอาหารของชาวจีีนไหหลำำ�อีกี ด้ว้ ย เช่่น ขนมจีีนไหหลำ�ำ
(ดููบะหุ่่�น) กุ้้�งเจ่่า (เห่่โก่่ย) ก้้านเผืือกดอง (เจาห่่วย) ซาลาเปาทอดมีีไส้้ (จิินเด) ขนมเข่่งมีีไส้้ (บั๋๋�วตุ่่�ม) ขนมหััวเราะ
(เมเล่)่ และขนมลอดช่อ่ งไหหลำ�ำ (เลี่�ยงฮุ้้�น) เป็็นต้น้

25ราชผาติิกานุสุ รณ์.์ โครงการบูรู ณปฏิิสัังขรณ์์วัดั ราชผาติกิ าราม. สำ�ำ นักั งานทรััพย์์สิินส่่วนพระมหากษัตั ริยิ ์.์ พ.ศ. 2559. หน้า้ 35

42ประวััติิศาสตร์์ชุมุ ชุุน โดยรอบพื้�้นที่่ม� หาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิริ าช

• วัดั ประสาทบุญุ ญาวาส

วััดประสาทบุุญญาวาส หรืือวััดขวิิดหรืือวััดมะขวิิด จากที่่�เคยเป็็นสำำ�นัักสงฆ์์บริิเวณปากคลองสามเสน ได้้มีีการ
ยกฐานะเป็น็ วััดใน พ.ศ. 2376 มีชี ื่อ่� ว่า่ วััดคลองสามเสน แต่่ชาวบ้า้ นเรียี กว่า่ วัดั มะขวิดิ เพราะมีตี ้น้ มะขวิดิ จำำ�นวนมาก
และได้ร้ ับั วิสิ ุงุ คามเสมา พ.ศ. 2379 จน พ.ศ. 2489 ได้เ้ ปลี่ย� นชื่อ�่ เป็น็ วัดั ประสาทบุญุ ญาวาส ปัจั จุุบันั ในบริเิ วณวัดั มีรี ูปู
ปั้้�นหลวงปู่่�ทวดองค์์ใหญ่่อยู่�บริิเวณประตููทางเข้้าเยื้�องกัับหน้้าโบสถ์์ของวััด ประชาชนที่่�ศรััทธามานมััสการหลวงปู่่�ทวด
จำ�ำ นวนมาก (รููปที่่� 20)

รููปที่่� 20 วััดประสาทบุุญญาวาส

43 ประวััติศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้้�นที่�่มหาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิิราช

5.2 สมััยรััชกาลที่่� 4 – 5 (พ.ศ. 2394 – 2453)

5.2.1 สมัยั รััชกาลที่่� 4 (พ.ศ. 2394 – 2411)

1) คลองผดุงุ กรุุงเกษมเมื่่อ� แรกขุุดในรัชั กาลที่่� 427 2) คลองผดุุงกรุงุ เกษมในปัจั จุบุ ััน

• คลองผดุงุ กรุงุ เกษม

ในสมััยรััชกาลที่่� 4 พ.ศ. 2394 โปรดให้้ ฯพณฯหััวเจ้้าท่่าน ท่่านเจ้้าพระยาศรีีสุุริิยวงศ์์ ซึ่�่งว่่าที่่�สมุุห

พระกลาโหม เป็็นแม่่กอง เจ้้าหมื่่�นไวยวรนารถเป็็นกงษีี จ้้างชาวจีีนขุุดคลองพระนครออกไปอีีกชั้�นหนึ่�่ง ปากคลองด้้านทิิศใต้้
ออกไปริมิ วัดั แก้ว้ ฟ้า้ ปากคลองด้า้ นทิศิ เหนืือออกไปริมิ วัดั เทวราชกุญุ ชร เพื่อ่� การสัญั จรของคนพระนครสมัยั นั้้น� รวมถึึงเป็น็ เส้น้
ทางค้้าขายของประชาชนที่่ส� ามารถนำ�ำ สิินค้า้ มาทางเรืือ ในปีี พ.ศ. 2395 การขุุดคลองเสร็็จสมบูรู ณ์์ และโปรดให้ม้ ีีการฉลอง
คลองในปีี พ.ศ. 239726 และโปรดให้ช้ ื่�่อคลองผดุุงกรุงุ เกษมที่่เ� ป็น็ คลองรอบพระนครชั้้�น 2 มีคี วามยาวประมาณ 5 กิโิ ลเมตร
(รูปู ที่่� 21) นอกจากนั้้น� ทรงตัดั ถนนใหม่่ ได้แ้ ก่ ่ ถนนเจริญิ กรุงุ ถนนบำำ�รุงุ เมืือง ถนนเฟื่่อ� งนคร ทำ�ำ ให้บ้ ้า้ นเมืืองสมัยั นั้้น� พัฒั นาแบบ
ก้า้ วกระโดดไปสู่�ความเป็น็ ตะวันั ตกมากขึ้น� แต่ส่ ำำ�หรับั ในพื้้น� ที่่ช� ุมุ ชนโดยรอบมหาวิทิ ยาลัยั ยังั คงเป็น็ ทุ่่�งสามเสนแหล่ง่ เกษตรกรรม
สำำ�หรับั เมืืองหลวงอยู่�

3) คลองผดุงุ กรุงุ เกษมในปัจั จุุบันั 44

26พระราชพงศาวดารกรุุงรัตั นโกสิินทร์ ์ รัชั กาลที่่� 4, ฉบัับเจ้้าพระยาทิพิ ากรวงศ์ม์ หาโกษาธิิบดีี (ขำ�ำ บุุนนาค). ISBN 978-616-514-661-6. บริิษััท ไทยควอลิติี้บ� ุคุ ส์์ (2006). พ.ศ. 2563 หน้้า 96
27 พระราชพงศาวดารกรุุงรััตนโกสินิ ทร์ ์ รัชั กาลที่่� 4, ฉบับั เจ้้าพระยาทิิพากรวงศ์ม์ หาโกษาธิบิ ดีี (ขำำ� บุุนนาค). ISBN 978-616-514-661-6. บริิษััท ไทยควอลิติี้บ� ุคุ ส์์ (2006). พ.ศ. 2563 หน้้า 97

ประวัตั ิิศาสตร์ช์ ุุมชุนุ โดยรอบพื้�น้ ที่�่มหาวิิทยาลััยนวมินิ ทราธิิราช

5.2.2 สมัยั รััชกาลที่�่ 5 (พ.ศ. 2411 – 2453)

เป็็นช่่วงเวลาที่่�สยามประเทศได้้รัับการพััฒนาบ้้านเมืือง
แบบตะวันั ตก มีกี ารก่อ่ สร้า้ งสาธารณูปู โภคมากมายโดยเฉพาะการ
ตััดถนนหลายสาย การก่่อสร้้างทางรถไฟ ทำำ�ให้้พระนครมีีการ
ขยายความเจริญิ มายังั ทุ่�งสามเสนมากขึ้�น เพราะเป็น็ พื้้�นที่่ว� ่า่ งทิศิ
เหนืือของพระนครที่่�สามารถขยายออกไปได้้ดีี จึึงได้้ทรงตััดถนน
สายต่า่ ง ๆ ในพื้้น� ที่่ช� ุุมชนด้ว้ ย (รููปที่่� 22)

ที่่ม� า : Japan. The Imperial Government Railways, An official guide to Eastern Asia Vol.5 East Indies., 1917

หมายเหตุุ : มหาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิริ าช

1 = คลองผดุุงกรุุงเกษม 2 = ถนนสามเสน

3 = ถนนราชวิิถีี (เดิมิ ชื่�่อถนนซางฮี้�)้ 4 = ถนนสุโุ ขทััย (ถนนดวงเดืือน)
5 = ถนนขาว 6 = ถนนสัังคโลก

7 = สะพานโสภณ (สะพานกิิมเซ่่งหลี)ี 8 = สะพานเทเวศรนฤมิิตร

9 = สะพานซัังฮี้้ � 10 = วัังสวนดุุสิิต

11 = วังั สามเสน 12 = หิมิ พานต์์ปาร์์ค หรืือ ปาร์์คสามเสน

รููปที่่� 22 ถนนในสมััยรัชั กาลที่่� 5 ในพื้้�นที่่ช� ุุมขน

45 ประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชุนุ โดยรอบพื้�น้ ที่ม่� หาวิิทยาลัยั นวมิินทราธิริ าช


Click to View FlipBook Version